ΘΕΜΑ 22.3 | Μήπως κατακρίνεις;

ΠΡΟΣΕΥΧΗ πριν από κάθε συνάντηση:

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ:

1. Τι είναι η κατάκριση; (…) 

• Κατάκριση είναι το να ασχολούμαι με τις αμαρτίες και τα ελαττώματα των άλλων και να τους καταδικάζω με ασπλαχνία και κακία γι’ αυτές ή και απλώς να τους κουτσομπολεύω, ν ̓ αφήνω ένα υπονοούμενο γι’ αυτούς. Το πάθος της κατακρίσεως έχει διάφορους βαθμούς: Άλλο πράγμα είναι να φλυαρείς για τα λάθη του άλλου (=καταλαλιά, κουτσομπολιό), άλλο να τον χαρακτηρίζεις αρνητικά από αυτά τα λάθη (=κατάκριση) κι άλλο να τον εκμηδενίζεις (=εξουδένωση). Δηλαδή:
• Καταλαλιά είναι να πείς εναντίον κάποιου ότι «ο τάδε είπε ψέματα η θύμωσε, αμάρτ τησε, είναι ένοχος».
• Χειρότερο από αυτό είναι όταν από αυτή τη μεμονωμένη συμπεριφορά του βγάζεις συμπέρασμα για όλη του τη ζωή, π.χ. «ο τάδε είναι ψεύτης η είναι οξύθυμος. Πως θα ταλαιπωρεί τους άλλους!». Αυτή η κατάκριση είναι βαρύτερη, είναι πιο αυθαίρετη και δείχνει μεγαλύτερη κακία.
• Στην πλέον βαρύτερη μορφή της η κατάκριση φθάνει στην εξουδένωση, δηλαδή να θεωρώ τον πλησίον μου ένα μηδέν, να τον περιφρονώ και να τον σιχαίνομαι. Τι φοβερό κατάντημα!
• Να πούμε ακόμη ότι μπορεί να κατακρίνω στη σκέψη μου – κι αυτό είναι ένοχο –, μπορεί όμως και να εξωτερικεύσω την ασυμπαθή κρίση μου και να βλάψω και άλλους, αυτούς που με ακούνε – πράξη περισσότερο ένοχη. Υπάρχουν ακόμη και οι γενικές κατακρίσεις: «Όλοι έτσι είναι (όλοι οι καθηγητές/οι Έλληνες…)».

2. Γιατί πέφτουμε στην κατάκριση; Τι φταίει; (…)

Η ρίζα της κατακρίσεως είναι ο εγωισμός. Βέβαια ο εγωισμός είναι αιτία όλων των αμαρτιών μας. Ειδικά όμως η κατάκριση οφείλεται σε μεγάλο εγωισμό, διότι δείχνει ότι έχουμε μεγάλη εμπιστοσύνη στη γνώμη και την κρίση μας· διότι αρπάζουμε την εξουσία της κρίσεως των ανθρώπων, που έχει μόνο ο Θεός, και βγάζουμε απόφαση για το τι είναι ο καθένας! Κι όλα αυτά τη στιγμή που κι εμείς έχουμε πολλές αμαρτίες, για τις οποίες θα δώσουμε λόγο.

Η κατάκριση λοιπόν οφείλεται σε έλλειψη αγάπης και αυτογνωσίας, ταπεινοφροσύνης. Όποιος κατακρίνει, βρίσκεται μακριά από την ταπεινοφροσύνη και την αγάπη. Όμως αυτές οι δύο αρετές είναι όλο το Ευαγγέλιο! Ο Φαρισαίος της παραβολής είχε όλα τα άλλα εκτός από αυτά τα δύο· και έτσι κατέκρινε τον τελώνη. Και αποδοκιμάστηκε! Είναι βαρύ λοιπόν αμάρτημα η κατάκριση και γι’ αυτό ο Κύριος το παρομοίασε με δοκάρι που έχει μπεί μες στο μάτι μας, ενώ το αμάρτημα του πλησίον, όποιο κι αν είναι αυτό (!), με μικρή ακίδα – συγκρινόμενο με την κατάκριση!

3. Και πως θα νικήσω την κατάκριση; (…)

α. Να σκέπτομαι ότι είναι αμάρτημα βαρύ, «θανάσιμο». Ο Κύριος το είπε: «Μη κρίνετε, ίνα μη κριθήτε» (Ματθ. ζ’ 1).

β. Να περνάω τα λόγια μου από τριπλό «φίλτρο»: Πριν μιλήσω για τον άλλον, να εξετάζω προσεκτικά αν αυτό που θα πω είναι σίγουρα αλήθεια, αν είναι καλό γι’ αυτόν κι αν είναι ωφέλιμο γι’ αυτούς που θα το ακούσουν. Να σκέπτομαι επίσης: εάν με άκουγε αυτός τον οποίο κατακρίνω – κουτσομπολεύω, θα μιλούσα έτσι;

γ. Να βρίσκω ελαφρυντικά για όλους. Πολλά μπορούν να μας βοηθήσουν ώστε να καλλιεργούμε καλούς λογισμούς για τους συνανθρώπους μας και να μην τους κατακρί- νουμε. Πρώτα πρώτα η συναίσθηση της αγνοίας μας. Βλέπουμε τον άλλον να αμαρτάνει, αλλά δεν ξέρουμε την ανατροφή του – άκουσε στη ζωή του λόγο Θεού; τον συμβούλεψαν ποτέ ή μήπως τον έσπρωξαν στην αμαρτία από μικρό παιδί; – το χαρακτήρα του, τη σωμα τική του κράση κλπ. Έπειτα, λένε οι άγιοι Πατέρες, που ξέρεις πόσο αγώνα έκανε αυτός να μην αμαρτήσει, αλλά τελικά έπεσε; Και που ξέρεις αν χύνει δάκρυα για ν’ απαλλαγεί από αυτό; Κι εσύ είδες την αμαρτία, αλλά δεν είδες τη μετάνοια. Γι’ αυτό και ο Κύριος μας συμβούλεψε: «Μη κρίνετε κατ ̓ όψιν, αλλά την δικαίαν κρίσιν κρίνατε» (Ιω. ζ’ 24).

δ. Να μην εμπιστεύομαι τον εαυτό μου σε ο,τι βλέπω η ακούω. Πολλές φορές άλλα βλέπουμε και ακούμε και άλλη είναι η πραγματικότητα. Τα φαινόμενα απατούν.

Ο όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης, κτίτωρ και ηγούμενος της ιεράς Μονής της Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος, ήταν μεγαλόσωμος και ρωμαλέος. Είχε τόσο μεγάλη δύναμη ώστε έσερνε μόνος του μεγάλους κορμούς δένδρων.

Κάποτε ο Όσιος παρατήρησε ότι ένας από τους αδελφούς τον κοιτούσε με περιέργεια και τον κατέκρινε, επειδή κατανάλωνε δύο πιάτα φαγητό ενώ οι λοιποί μοναχοί έτρωγαν ένα πιάτο μόνο. Κάποια μέρα, λοιπόν, κάλεσε τον συγκεκριμένο μοναχό να καθίσει μαζί του και ζήτησε από τον τραπεζοκόμο να τους φέρει από ένα πιάτο του φαγητού της ημέρας. Στη συνέχεια παρήγγειλε και δεύτερο πιάτο, καθώς και τρίτο και τέταρτο. Κι ενώ ο όσιος κατανάλωνε το ένα μετά το άλλο τα πιάτα φθάνοντας ως τα επτά (!), ο μοναχός δεν τέλειωσε ούτε καν το τέταρτο.

-«Βλέπεις, αδελφέ», του είπε τότε ο όσιος Γέροντας, «τρώγοντας δυό πιάτα εγώ εγκρατεύομαι. Γιατί θα μπορούσα να φθάσω ως τα δώδεκα και να μη σταματήσω στα επτά. Ενώ εσύ δεν κατάφερες ούτε καν το τέταρτο να τελειώσεις».

Με τον τρόπο αυτό εκείνος ο μοναχός κι όλοι οι άλλοι μοναχοί έμαθαν ποτέ να μην κατακρίνουν.

ε. Στον αγώνα εναντίον της κατακρίσεως είναι ακόμη πολύ βοηθητικό:

• Να λέω όχι στην περιέργεια. Η περιέργεια μαζεύει πολύ υλικό για κατάκριση και δυσκολεύει πολύ τον αγώνα μας. Ευτυχισμένος και ειρηνικός είναι εκείνος που δεν περιεργάζεται τη ζωή των άλλων ανθρώπων. Χωρίς αυτό να σημαίνει αδιαφορία η παραίτηση από την ευθύνη που έχω να τους βοηθήσω να γνωρίσουν το θέλημα του Θεού.
• Να κοιτάζω τα δικά μου έλαττώματα. Λένε οι άγιοι: «Γιατί δεν κατακρίνουμε καλύτερα τους εαυτούς μας και τα ελαττώματά μας, που τα ξέρουμε πολύ καλά και για τα οποία θα δώσουμε λόγο;… Τι ζητάμε από τον πλησίον; Τι θέλουμε από ξένο φορτίο (τις αμαρτίες των άλλων); Έχουμε τι να φροντίσουμε, αδελφοί: ο καθένας ας προσέχει, ας έχει το νού του στον εαυτό του και στις αμαρτίες του»2. Ας συγκεντρωθούμε λοιπόν στο χωράφι της ψυχής μας, ας δουλέψουμε σ ̓ αυτό. Αυτή είναι η έξυπνη κίνηση. Στους άλλους ένα μόνο πράγμα χρωστάμε: να τους αγαπάμε.
• Να θυμόμαστε μια πολύ γενναιόδωρη υπόσχεση του Θεού: Όποιος δεν κατακρίνει, επειδή έχει αγάπη, πάει στον παράδεισο! Διότι με όποιο μέτρο κρίνετε τους συνανθρώπους σας, λέει ο Κύριος, με το ίδιο μέτρο θα σας κρίνει και ο Θεός. Τους κρίνετε αυστηρά; Θα κρίνει κι εσάς αυστηρά. Τους κρίνετε με επιείκεια; Θα κριθείτε με επιείκεια. «Μη κρίνετε, και ου μη κριθήτε μη καταδικάζετε, και ου μη καταδικασθήτε απολύετε, και απολυθήσεσθε» (Ματθ. ζ’ 1-2, Λουκ. ς’ 37). Ας δείξουμε λοιπόν έλεος στους άλλους, για να βρούμε έλεος από τον Θεό. Μάλιστα, όσο προσέχουμε τον εαυτό μας, τόσο θα διαπιστώνουμε πόσο αμαρτωλοί και αδύναμοι είμαστε και ικανοί, αν ο Θεός αποσύρει τη χάρη Του από πάνω μας, να πέσουμε σε κάθε αμαρτία πόσο ταλαιπωρείται κανείς από την αμαρτία και πόσο δύσκολα ελευθερώνεται απ’ αυτήν. Και τόσο πιο επιεικείς θα είμαστε με τους άλλους.
• Στο Μέγα Γεροντικό διασώζεται ένα πολύ διδακτικό περιστατικό: 

Ένας μοναχός σε κάποιο κοινόβιο ήταν σ’ όλη του τη ζωή αμελής στα καθήκοντά του. Ο Γέροντας της Μονής που έβλεπε με θλίψη ότι δεν προχωρεί σε εντονότερη άσκηση, προσευχόταν πολύ για να μη χάσει την ψυχή του. Είπε και στους άλλους πατέρες κι έκαναν θερμή προσευχή γι’ αυτόν. 

Κάποτε ο μοναχός αυτός αρρώστησε βαριά και ήταν στα τελευταία του. Τον επισκέφθηκε τότε ο Γέροντας της Μονής και απόρησε που τον είδε πολύ ειρηνικό και ατάραχο. Τότε του είπε: 

-Συγχώρα με, αδελφέ, αλλά όλοι γνωρίζουμε ότι στην άσκηση δεν ήσουν πολύ επιμελής. Βλέπω όμως ότι είσαι πολύ ειρηνικός. Δεν φοβάσαι την κρίση; Πως φεύγεις με τόση προθυμία για την άλλη ζωή; 

Κι ο ετοιμοθάνατος μοναχός απάντησε: 

-Γέροντα, έτσι όπως τα λες, είναι. Πράγματι σ’ όλη μου τη ζωή ήμουν αμελής στα καθήκοντά μου. Αλλά ένα πράγμα πρόσεχα πάρα πολύ. Αγωνιζόμουν να μην κατακρίνω κανέναν άνθρωπο. 

Κι ο Γέροντας συγκινημένος του είπε: 

-Να έχεις ειρήνη, παιδί μου. «Δίχως κόπον εσώθης». Εσύ σώθηκες και μάλιστα χωρίς κόπο. 

Και πράγματι μετά την κοίμηση του μοναχού ο Θεός έδωσε πληροφορία στους πατέρες ότι σώθηκε ο αδελφός, γιατί στη ζωή του ΔΕΝ ΚΑΤΕΚΡΙΝΕ κανένα. 

4. Μια απορία: Τι κάνω στις περιπτώσεις που είναι αληθινά όσα άσχημα βλέπω στον άλλον, (π.χ. έβρισε, θύμωσε…).

• Χωρίς να τον καταδικάζω μέσα μου και να σχολιάζω τη ζωή του με άλλους
• προσεύχομαι πολύ να τον απαλλάξει ο Θεός.
• προσπαθώ, εφόσον μου δίνει το δικαίωμα (είναι φίλος μου, συνομαδόπουλο), να τον συμβουλέψω ταπεινά γι’ αυτό που είδα.
• εάν δεν θέλει τη διόρθωση, κρατώ αποστάσεις ασφαλείας και προσοχής, π.χ. ένας φίλος μου καπνίζει· δεν αδιαφορώ ούτε τον κατακρίνω, αλλά ούτε και τον μιμούμαι. Ή, αν ένα παιδί βρίζει, είναι βίαιο και γενικά ζει κοσμική ζωή, τότε ως χριστιανός νέος που θέλω να σώσω την ψυχή μου, θα κρίνω, θα ζυγίσω από τη συμπεριφορά του ότι δεν πρέπει να τον έχω φίλο, διότι θα έπηρεαστώ και θα βλαβώ ψυχικά.
• (Προσοχή! Δεν κατακρίνω, διότι πολλές φορές ο Θεός επέτρεψε να πέσω σε ο,τι κατέκρινα).

ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ:

Άρα, παιδιά, τι θα επιλέξουμε; (…)

• Επιλέγω την αγάπη, αρνούμαι την κατάκριση.
• Για να μην αδικήσω τους άλλους.
• Για να μην αδικήσω τον εαυτό μου, για να έχω την ειρήνη του Θεού να βασιλεύει στην καρδιά μου και να πλουτίζω συνεχώς με τη χάρη Του.
• Και παράλληλα με τον αγώνα μου να μην κατακρίνω, ενώνω τη φωνή μου με τον όσιο Εφραίμ και προσεύχομαι: Κύριε, όλα της χάριτός Σου είναι.
• Δωσ’ μου αυτό το δώρο: Άνοιξέ μου τα μάτια της ψυχής να βλέπω τις δικές μου αμαρτίες και όχι των αδελφών μου. Αμήν.
• «Ναί, Κύριε βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τὰ ἐμὰ πταίσματα καὶ μὴ κατακρίνειν τὸν ἀδελφόν μου…».

ΠΗΓΗ: https://synathlountes.agonistes.gr/

ΠΡΟΣΕΥΧΗ μετά από κάθε συνάντηση:

Τι περιλαμβάνει η διατροφή όσων νηστεύουν:

ΟΣΟΙ ΤΗΡΟΥΝ ΤΗΝ ΝΗΣΤΕΙΑ ΧΩΡΙΣ ΛΑΔΙ:

• Δεν τρώμε κρέας, ψάρι, αυγά, γάλα και τα σχετικά, λάδι και κρασί.
• Μόνο τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπονται το λάδι και το κρασί, εκτός φυσικά από το Μεγάλο Σάββατο.
• Στις 25 Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων όσοι νηστεύουν τρώνε ψάρι.

ΟΣΟΙ ΤΗΡΟΥΝ ΤΗΝ ΝΗΣΤΕΙΑ ΜΕ ΛΑΔΙ:

• Δεν τρώμε κρέας, ψάρι, αυγά, γάλα και τα σχετικά.
• Εκτός φυσικά από το Μεγάλο Σάββατο που είναι χωρίς λάδι,
• Στις 25 Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων όσοι νηστεύουν τρώνε ψάρι.