ΘΕΜΑ 14.3 Εσύ… ποιον δρόμο θα διαλέξεις; (3 ομιλίες για τους τρεις Ιεράρχες)

ΠΡΟΣΕΥΧΗ:

Κατάμεστο το θέατρο στην Θεατρική Παράσταση “Το Λουλούδι που Θεραπεύει”

Με τις ευλογίες και την παρουσία του Σεβ. Ποιμενάρχη μας κ. Θεοκτίστου πραγματοποιήθηκε η θεατρική παράσταση “Το λουλούδι που θεραπεύει”, που διοργάνωσε το Γραφείο Νεότητας, στην Άμφισσα Φωκίδος στις 26 Ιαν. 2025. Ολόθερμα, με επιφωνήματα και χειροκροτήματα υποδέχθηκε το κοινό από διάφορες περιοχές του νομού μας, την φετινή παράσταση που παρουσίασε η Θεατρική Ομάδα της Ιεράς Μητροπόλεως Φωκίδος στο κατάμεστο Πνευματικό Κέντρο της πόλης που ξεπέρασε κάθε προηγούμενο αφού έφθασε πάνω από 400 άτομα, εκ των οποίων περίπου τα 100 ήταν νέοι και παιδιά…… ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

Ένα τραγούδι αφιερωμένο στον Σεβ. Ποιμενάρχη μας κ. Θεόκτιστο με τίτλο “Κάλεσμα Αγγέλων”, του οποίου οι στίχοι, η μουσική και η εκτέλεση έγινε από μέλη του Γραφείου Νεότητας.

1,2 Κυρίως Θέμα: Οι Τρεις Ιεράρχες

Παρακάτω σας κοινοποιούμε 3 ομιλίες σχετικές με την ζωή και το έργο των Τριών Ιεραρχών και επιλέξτε εσείς ποια θα μεταφέρετε στα παιδί σας.

ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΩΤΗ

Αν κοιτάξουμε στο ημερολόγιο, θα δούμε πως κάθε μέρα γιορτάζουν ένα, δυο, τρεις και περισσότεροι άγιοι. Άλλοι γνωστοί και άλλοι άγνωστοι σε  μας. Σήμερα 30 Ιανουαρίου ξεχωριστή τιμή έχουν 3 πατέρες της εκκλησίας, 3 διδάσκαλοι της οικουμένης. Τρία αστέρια του πνεύματος που με τη ζωή και τα έργα τους έδωσαν ξεχωριστή λάμψη στον αιώνα που έζησαν, δηλ. περίπου  το 350-400 μ. Χ. Είναι οι αγαπημένοι μας Τρεις Ιεράρχες. Ιεράρχης σημαίνει επίσκοπος, αρχηγός των ιερέων, θα λέγαμε απλά.

Τι είναι όμως αυτό το ξεχωριστό που είχαν ο άγιοί μας ώστε η εκκλησία και η πολιτεία να τους επιλέξει σαν πρότυπο για  μαθητές και δασκάλους; Και τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για να τους μοιάσουμε στη σοφία και την άγια ζωή τους.  Ας σκύψουμε για λίγο στο βίο τους και ν’ αντλήσουμε  κάτι ωφέλιμο για εμάς. Έζησαν ανάμεσα σε ειδωλολάτρες  και σπούδασαν σε ειδωλολατρικές σχολές. Είχαν όμως γαλουχηθεί και οι τρεις  από τις άγιες μητέρες τους με τη χριστιανική αγωγή.

Η μητέρα και γενικά η οικογένεια παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην αγωγή του παιδιού. Το παιδί, σύμφωνα με τον άγιο Χρυσόστομο, διαμορφώνει την αγωγή του πριν ακόμα από τη σύλληψή του και καθ’ όλη τη διάρκεια της κυοφορίας του. Οι μητέρες των Τριών Ιεραρχών έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στην αγωγή των παιδιών τους. Τους γνώρισαν από τη μικρή ακόμα ηλικία την αγάπη του Θεού, που έγινε άνθρωπος για τη σωτηρία των ανθρώπων. Κυρίως όμως με το παράδειγμά τους, αυτές οι πλούσιες αρχόντισσες δίδαξαν στα παιδιά τους ν’ αγαπούν κάθε άνθρωπο. Τα σπίτια τους ήταν καταφύγιο των φτωχών και των δυστυχισμένων. Η μόρφωσή τους  ζηλευτή. Κατείχαν κάθε επιστήμη της εποχής τους και μάλιστα στον πιο υψηλό βαθμό. Κοσμογυρισμένοι με πλούτο πολύ, με πτυχία και διπλώματα γύρισαν στις πατρίδες τους. Ώριμοι πια και οι τρεις Ηρακλείς του πνεύματος, στάθηκαν μπροστά σ’ ένα δίλημμα.

Μπροστά τους ανοίγονταν δύο δρόμοι. Ο ένας δρόμος, θελκτικός, τους υποσχόταν φήμη, δόξα, πλούτο, καλοπέραση, διασκέδαση, άνεση, επιτυχία. Ο άλλος δρόμος ήταν στενός, ανηφορικός. Τους πρότεινε τη δυσκολία, την αφάνεια, την περιφρόνηση του κόσμου, τη φτώχεια, τη θυσία, τον κόπο, τον πόνο…

  Ποιον δρόμο θα διάλεγαν τα μορφωμένα και ταλαντούχα αρχοντόπουλα; Ήδη εξασκούσαν το επάγγελμα που διάλεξαν, το επάγγελμα του ρήτορα, το πιο αξιοζήλευτο της εποχής τους. Ήδη άρχισαν να προκαλούν το θαυμασμό του κόσμου για τη σοφία και τη γνώση τους και να συλλέγουν περίσσιους επαίνους. Οι άγγελοί τους  περίμεναν. Μα και οι γονείς του αγωνιούσαν για την απόφασή τους. Και πάλεψαν οι άγιοί μας ανάμεσα στην προσωπική τους φιλοδοξία και ανάμεσα στην θυσία για το συνάνθρωπο. Και νίκησε το δεύτερο. Την καρδιά τους την είχε κλέψει για πάντα ο Θεός και ο άνθρωπος.

Ένα λαχταρούσαν: να υπηρετήσουν σαν ιερείς το Θεό και σαν καλοί ποιμένες να θυσιαστούν για το απολωλός πρόβατο. Αυτή η φλογερή λαχτάρα προσανατολίζει την επιλογή τους. Ας έχουν πλούτη. Ας τους θεωρούν μεγάλους και σοφούς, ας τους θαυμάζουν όλοι για την ιδιοφυία τους κι ας τους ειρωνεύονται άλλοι για την απόφασή τους. Η σκέψη τους παραμένει ελεύθερη και αυτή  τους καθοδηγεί. Δεν επηρεάζονται από τις σειρήνες του κόσμου. Θα πράξουν τελικά αυτό που θα τους κάνει αληθινά ευτυχισμένους. Θα ακολουθήσουν το στενό μονοπάτι. Ας τους στοιχίσει και πόνο και κόπο και δάκρυ. Ας ζήσουν στην αφάνεια και στη φτώχεια. Ας είναι για τον κόσμο οι ταπεινοί και οι περιφρονημένοι. Είναι αποφασισμένοι ν’ απαλύνουν τον ανθρώπινο πόνο επάνω στη γη. Να λιώσουν σαν λαμπάδες, αρκεί να φωτίσουν τα σκοτάδια του κόσμου.

Και από τότε άρχισε η περιπέτεια του στενού δρόμου, του δρόμου της αρετής. Ένας ακατάπαυστος αγώνας όλη η ζωή τους. Μια διαρκής θυσία. Μοίρασαν όλη την περιουσία τους και έζησαν σαν οι πιο φτωχοί από τους συνανθρώπους τους. Κονταροχτυπήθηκαν με βασιλείς και άρχοντες γιατί τους έλεγχαν για την απονιά και την αδικία. Αναμετρήθηκαν με αιρετικούς που αναστάτωσαν την εκκλησία του Χριστού και σαν λύκοι μπήκαν στη μάντρα για να κατασπαράξουν το μικρό ποίμνιο. Στάθηκαν άγρυπνοι δίπλα στη δυστυχία και υπεράσπισαν τους περιφρονημένους και τους αδικημένους. Επηρέασαν με τα φλογερά τους κηρύγματά τους πλουσίους, ώστε ν’ ανοίξουν τα θησαυρο­φυλάκιά τους και να συμπαρασταθούν στο φτωχό. Ερμήνευσαν την Αγία Γραφή και δίδαξαν στους συγχρόνους τους με παλμό το ουράνιο μεγαλείο της. Ο άγιος Χρυσόστομος  μάλιστα θεωρείται ο καλύτερος ερμηνευτής της μέχρι σήμερα. Έγραψαν βιβλία που είναι επίκαιρα και στην εποχή μας. Τι κρίμα που γονείς και δάσκαλοι αγνοούμε τις καθάριες αυτές πηγές του πνεύματος! Τι επιπολαιότητα να καταφεύγουμε μόνο σε ξένες πηγές και να περιφρονούμε τις καθάριες ελληνικές πηγές! Πέρασαν 1700 χρόνια περίπου από τότε που έζησαν οι άγιοι, μα όσα έγραψαν είναι διαχρονικά. Οι παιδαγωγικές τους αρχές είναι κρυστάλλινες, αμίμητες σε σοφία και σε ακρίβεια.

Φωτισμένοι από το Θεό, αλλά και ζυμωμένοι με τον ανθρώπινο πόνο με τις καταπληκτικές παιδαγωγικές τους θέσεις, αποδεικνύουν πόσο καλοί ανατόμοι της ανθρώπινης ψυχής ήταν και οι τρεις τους. Ας έρθουμε όμως στην εποχή μας. Ας έρθουμε σ’ εμάς. Οι Έλληνες ανέκαθεν είμαστε ένας λαός που από την αρχαιότητα ως σήμερα, αγαπούμε τη μόρφωση και τα γράμματα. Το σχολείο είναι ένας αρχαίος θεσμός της πατρίδας μας και κατέχει πρωταρχική θέση στη ζωή μας. Οι οικογενειακές δαπάνες για την εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων είναι πάντα σε υψηλή κλίμακα. Γονείς και δάσκαλοι επιθυμούμε τα παιδιά μας να προκόβουν στη μάθηση.

Στην εποχή μας αυτή η τάση έχει γίνει πάθος.

Καθημερινά οι γονείς από το πρωί ως το βράδυ, κρατώντας σφιχτά το χέρι των παιδιών τους,  τρέχουν από το σχολείο στο φροντιστήριο κι από εκεί σε άλλο φροντιστήριο και στη συνέχεια σε κάποιο γυμναστήριο ή σε κάποιο ωδείο κ. λ. π. Γιατί όλα αυτά; Ποιος είναι ο στόχος μας; Μα φυσικά κυρίως για να εξασφαλίσουμε στα παιδιά μας μια επαγγελματική αποκατάσταση. Θαρρείς και είμαστε κυβερνήτες του χρόνου και του μέλ­λοντος. Ποιος μας διαβεβαιώνει ότι όλα αυτά θα ικανοποιήσουν τις προσδοκίες μας; Ποιος είναι σε θέση να πει σίγουρα πως θα επιφέρουν την ευτυχία των παιδιών Και ποιος μπορεί να ξέρει αν θα ζούμε αύριο; Μόνοι μας μπήκαμε στο μάτι ενός κυκλώνα που δημιουργήσαμε και που είναι έτοιμος να καταπιεί τη χαρά και την ευτυχία μας. Και όλα αυτά γιατί παραθεωρήσαμε την αγία Γραφή τη μόνη που μπορεί να μας καθοδηγήσει σωστά. Εκεί λοιπόν διαβάζουμε τα λόγια του Χριστού που επανειλημμένα μας συμβουλεύει να μην αγωνιούμε για το αύριο. Πως είναι αρκετό το βάρος της κάθε μέρας. Μας διαβεβαιώνει πως αυτός που φροντίζει για τα πουλιά και τα λουλούδια, πολύ περισσότερο θα φροντίσει για μας τα παιδιά του. Μας προτρέπει να ζητούμε πρώτα τη βασιλεία του και όλα αυτά θα μας τα εξασφαλίσει.

Δυστυχώς   δεν έχουμε εμπιστοσύνη στο Θεό, αλλά μόνο στον εαυτό μας. Κι εκεί είναι που  την «πατήσαμε». Πρέπει να παραδεχθούμε ακόμα πως χάσαμε το μέτρο. Πως ξεχάσαμε τι σημαίνει άνθρωπος. Άνθρωπος στην κυριολεξία σημαίνει «άνω θρώσκω», δηλαδή κοιτάζω ψηλά. Εμείς όμως ξεχάσαμε τη φύση μας, τους ουράνιους στόχους μας και κολλήσαμε  τα μάτια μας στη γη. Λησμονήσαμε πως ο άνθρωπος δεν είναι μόνο εγκέφαλος αλλά και καρδιά, δεν είναι μόνο σκέψη, αλλά και συναίσθημα, δεν είναι μόνο λόγος αλλά και ελευθερία, δεν είναι μόνο σώμα αλλά και ψυχή. Μετατρέψαμε τα παιδιά μας  σε τσουβάλι, που το γεμίζουμε γράμματα. Αδιαφορούμε όμως για το ουσιώδες, για το πιο σημαντικό που είναι η ψυχή τους. Και επειδή  όπως λέει ο σοφός λαός μας «ό,τι σπείρεις θα θερίσεις,» κι εμείς σήμερα δρέπουμε τους καρπούς της παιδείας μας. Απελπισμένα  και με αγωνία αναρωτιόμαστε πού πηγαίνει ο κόσμος. Πόσο πιο χαμηλά θα κατρακυλίσει ακόμα ο άνθρωπος. Κάνουμε συνέδρια, θεσπίζουμε νόμους μα τίποτε δε γίνεται. Γιατί; Διότι ρίξαμε το βάρος της παιδείας μόνο στη μάθηση και όχι στην αρετή.

Οι αρχαίοι μας θαρρώ πως ήταν πιο σοφοί από εμάς. Έλεγαν λοιπόν: «Πάσα επιστήμη χωριζομένη αρετής, πανουργία και ου σοφία φαίνεται»

Απλά σημαίνει, πως αν δώσουμε στα παιδιά μόνο γνώση, μόνο επιστήμη και δεν τα εμβολιά­σουμε με την αρετή, θα γίνουν μια μέρα κακούργοι κι εκμεταλλευτές των συνανθρώπων τους, καταπιεστές και άδικοι. Κι εδώ θα υπενθυμίσω την προφητεία του αγίου  Κοσμά του Αιτωλού, που αγωνίστηκε τόσο για να ανοίξει σχολειά στα δύσκολα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς. Έλεγε λοιπόν ο πατρο – Κοσμάς: τα άθεα γράμματα θα καταστρέψουν τον κόσμο. Και δεν το διαπιστώνουμε αυτό στην εποχή μας; Ποιοι προκαλούν τους πολέμους; Ποιοι κατασκευάζουν τα πολεμικά όπλα; Ποιοι καταπατούν τα δίκαια των λαών και τα καταδυναστεύουν στο όνομα της ελευθερίας; Δεν είναι όλοι αυτοί οι πιο μορφωμένοι του κόσμου; Πού οφείλεται λοιπόν αυτή η κτηνώδης συμπεριφορά ;

Η Παιδεία αγαπητοί μου έχει δύο πόδια. Τη γνώση και την αρετή.

Στην εποχή μας το πόδι της γνώσης έχει υπερτροφία ενώ το πόδι της αρετής ατροφία. Γι’ αυτό η Παιδεία μας είναι ανήμπορη, διότι είναι ανάπηρη. Χωλαίνει και στα δυο πόδια. Το ένα πόδι είναι πόδι ζογκλέρ και το άλλο πόδι νάνου. Τι να την κάνουμε τη γνώση όταν γίνεται πύργος για να φτύνουμε όσους είναι πιο χαμηλά από εμάς; Τι να την κάνουμε τη γνώση, όταν γίνεται γροθιά που καταστρέφει την προσωπικότητα και την περιουσία του άλλου; Τι να την κάνουμε τέτοια γνώση όταν γίνεται αγχόνη και πνίγει το δίκιο και την ελευθερία του άλλου; Τι να την κάνουμε τη γνώση όταν απουσιάζουν οι στοιχειώδεις ανθρώπινες αξίες, όπως είναι ο σεβασμός και η ευγνωμοσύνη;

Αγαπητά μας παιδιά, Είστε ό,τι πιο ωραίο και ακριβό έχει η πατρίδα μας. Είστε η ελπίδα μας και η χαρά μας. Αξιοποιείστε τα παιδιάτικα χρόνια σας, που τα ζείτε σε μια ελεύθερη πατρίδα και δώστε μια υπόσχεση στον εαυτό σας σήμερα στη γιορτή των αγίων της αρετής και των γραμμάτων.  Να γίνετε πολύ καλύτεροι από εμάς. Καλύτεροι στην αρετή και στη γνώση. Καλύτεροι στην αγάπη και στη δικαιοσύνη. Κρατείστε ελεύθερη τη σκέψη σας. Μην επηρεάζεστε από τις διαφημίσεις και τις σειρήνες του κόσμου. Δείξτε μεγαλύτερη επιμέλεια στα μαθήματά σας  και μην απομακρύνεστε από το Θεό και την εκκλησία. Όπως οι Τρεις Ιεράρχες ακολούθησαν το δρόμο του καλού, το δρόμο του χρέους ,ανεπηρέαστοι από τις φωνές του κόσμου, ευχόμαστε όλοι εμείς που σας αγαπούμε να προοδεύετε και να γίνετε άρτιοι άνθρωποι, προσωπικότητες με αρετή και γνώση. Να σας αξιώσει ο Θεός  μια μέρα να ευεργετήσετε τον τόπο που σας γέννησε κι εμάς να μας αξιώσει να σας καμαρώσουμε.

Οι άγιοι που γιορτάζουμε σήμερα ας πρεσβεύουν για όλους μας.

ΟΜΙΛΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

 «Ο τέλειος άνθρωπος», γράφει ένας μεγάλος διανοητής, «θα ήταν αυτός που είναι συγχρόνως ποιητής, φιλόσοφος, επιστήμων, ενάρετος. Και αυτό όχι κατά διαστήματα και σε ιδιαίτερες στιγμές, μα συγκεντρώνοντας όλα αυτά τα γνωρίσματα σε κάθε στιγμή της ζωής του». Και είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι είμαστε λειψοί, κομμάτια ανθρώπων, όπως έλεγε ο ΄Εμερσον.

Όταν μετά την απελευθέρωση το Ελληνικό κράτος σύστηνε το πρώτο του Πανεπιστήμιο, αναζήτησε να προβάλλει ως προστάτη των Γραμμάτων έναν τέλειο άνθρωπο, χωρίς διάκενα που θα ενώνει αρμονικά όλα αυτά τα δυσκολοσύνθετα στοιχεία. Και βρήκε μία ιερή τριάδα ιεραρχών. Τρεις μορφές, από εκείνες τις λίγες, που καταφέρνουν να σπάζουν τα στεγανά του χρόνου και να μην τους καταπίνει η λήθη. Ήταν μία επιλογή  σοφή και φωτισμένη, γιατί στο πρόσωπό τους προέτασε όχι μόνο τον ποιητή, το φιλόσοφο, τον επιστήμονα, τον ενάρετο, αλλά και το σοφό διδάσκαλο, το θαυμάσιο ρήτορα, το χαρισματικό ηγέτη, τον ακαταπόνητο μαχητή, τον ακούραστο κοινωνικό εργάτη.

Η ιστορία κράτησε φυλαχτό τα ονόματά τους και η εκκλησία έβαλε δίπλα σ’ αυτά τους χαρακτηρισμούς: Μέγας για τον Βασίλειο, Θεολόγος για τον Γρηγόριο, Χρυσόστομος για τον Ιωάννη. Διάνοιες προικισμένες με σπάνια διανοητικά χαρίσματα, από την παιδική τους ηλικία διψούσαν για μάθηση. Αυτή η ασίγαστη δίψα τους οδήγησε σ’ όλες τις φημισμένες σχολές της εποχής τους. Η Αθήνα του τετάρτου αιώνα, παρά την ηθική της παρακμή, συνέχιζε να αποτελεί το πιο ανθηρό κέντρο γραμμάτων και τεχνών και να προσελκύει τα δυνατότερα πνεύματα. Εκεί οι Καππαδόκες Βασίλειος και Γρηγόριος σπούδασαν μαζί, επιλεκτικά ο καθένας, φιλοσοφία, ρητορική, νομικά, μουσική γεωμετρία, αριθμητική, αστρονομία, ιατρική. Κι όπως σημειώνει ο   Γρηγόριος για το φίλο του   Βασίλειο, οι επιδόσεις του σ’ όλες τις επιστήμες ήταν τόσο μεγάλες, όσο δεν παρουσίαζαν οι άλλοι μόνο σε μία. Όσο για τον Γρηγόριο, ήταν τόσο ικανός ρήτορας, ώστε ενώ φοιτούσε ακόμα, του δόθηκε καθηγητική έδρα της ρητορικής. Ενώ για τον λίγο μεταγενέστερο Ιωάννη, με το χειμαρρώδη ρητορικό λόγο,  έλεγε ο περίφημος δάσκαλος του εθνικός Λιβάνιος: «Τον Ιωάννη θα άφηνα διάδοχο μου αν δε μου τον είχαν κλέψει οι χριστιανοί».

Μετά τις σπουδές ακολουθούν το επάγγελμα του δικηγόρου με μεγάλη επιτυχία, όμως γρήγορα το εγκαταλείπουν. Η ζωή γεμάτη πλούτο, τιμή και δόξα ανοίγει διάπλατα τις πύλες της για να μπουν θριαμβευτές, περιμένοντας μονάχα ένα δικό τους νεύμα. Μα το καθαρό τους πνεύμα και η φλογερή τους καρδιά ξαναμμένα από τη λάμψη μιας άλλης, παράλογης κατά κόσμο, απόφασης είναι αλλού στραμμένα. Δε δίνουν απλώς μια συγκατάθεση δίνονται ολόκληροι. «Αν θα είμαι του Θεού, θα είμαι ολοκληρωτικά δικός του», είπαν, και ρίχτηκαν στην περιπέτεια του ευαγγελίου. Δε μπορούσε να γίνει διαφορετικά, γιατί στις σπάνιες καρδιές η προσφορά δεν αρκείται σε  κάποιο ποσοστό, αναπαύεται στο ολοκλήρωμά της!

Γόνοι ευπόρων οικογενειών και οι τρεις μοιράζουν τη μεγάλη τους περιουσία στους φτωχούς και αποσύρονται στη μόνωση. Ζουν αποτραβηγμένοι σε σιωπή και περισυλλογή, σαν το σπόρο του σταριού που κρύβεται κάτω από τη γη και το χιόνι τους ατέλειωτους μήνες του χειμώνα, για να προετοιμάσουν τον άφθονο χρυσό καρπό του θερισμού. Ρίχνονται στη μελέτη της Αγίας Γραφής και στη σπουδή της  θεολογίας. Πάνω στη γνώση της αρχαίας φιλολογίας ακουμπά η πλατειά θεολογική μόρφωση και συμπληρώνουν θαυμαστά τη διανοητική τους φαρέτρα. Έτσι, ο δικανικός ρήτορας μεταπλάθεται σε υπέροχο ερμηνευτή, σε μεγάλο δογματικό, σε σοφό ανατόμο της ανθρώπινης ψυχής.

Φλογισμένοι από την εσωτερική φωτιά του Πνεύματος και με πλούσια την εμπειρία της ασκητικής ζωής εισέρχονται στην τάξη του κλήρου. Το επισκοπικό αξίωμα τους βρήκε σκυμμένους στη μελέτη, στον πόνο του λαού, στη διακονία στους δρόμους. Έζησαν σ’ ένα ταραγμένο κόσμο. Από το ένα μέρος η αθλιότητα και η ειδωλολατρία σα φρόνημα και ζωή να τυραννά τον άνθρωπο και από το άλλο η αίρεση να υποκαθιστά την αλήθεια με το ψέμα και την πλάνη. Και οι τρεις με το κρυστάλλινο ευαγγελικό μήνυμα αγωνίζονται να κρατούν ανοιχτούς τους ορίζοντες μπροστά στα μάτια των ανθρώπων. Διδάσκουν την αλήθεια με λόγια και με έργα και πασχίζουν για τη φανέρωσή της μέχρι την εξουθένωσή τους.

Για να μπορέσουν όμως να δώσουν αυτά που ζούσαν ήταν απαραίτητος ο ανθρώπινος λογισμός, έπρεπε να ντυθούν γήινο ένδυμα, κι έτσι επιστράτευσαν την ανθρώπινη σοφία που είχαν τρυγήσει από καιρό. Αγαπούσαν την κλασσική παιδεία και την αξιοποίησαν  γιατί ήθελαν την αλήθεια δοσμένη με κάλλος. «Κι αν η αλήθεια του Χριστού είναι ο καρπός», δίδασκε ο Μ. Βασίλειος, «η κοσμική σοφία είναι το φύλλωμα που προσδίδει στο δένδρο την ομορφιά του». «Κι όταν συναντούμε σ’ αυτήν κάτι βλαβερό», συμβούλευε τους νέους, «θα το απομακρύνουμε όπως τα αγκάθια από το τριαντάφυλλο».

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι γνώρισαν και τίμησαν καλύτερα από κάθε άλλον τον άνθρωπο. Γιατί δεν τον σπούδασαν μόνο μέσα στις φιλοσοφικές σχολές, αλλά και μέσα στην κοινωνία όπου εργάστηκαν υπηρετώντας τον με ανιδιοτέλεια. Βασικός στόχος της διδασκαλίας τους ήταν να καταδείξουν «της φύσεως του την ευγένεια». «Κι αν είσαι δούλος», έλεγε ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «δε σε καταφρονώ, είσαι άνθρωπος. Για σένα απλώθηκε ο ουρανός, για σένα ο ήλιος φέγγει, για σένα τρέχουν οι πηγές κι η θάλασσα απλώνεται απέραντη…κι ακόμη περισσότερο ο μονογενής Υιός του Θεού έγινε άνθρωπος ο Δεσπότης εσφάγη κι έχυσε το αίμα του για σένα…». Τονίζουν τη θεία του καταγωγή και θεωρούν ύψιστη τιμή την κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση δημιουργία του. Γι’ αυτό ο Μ. Βασίλειος απερίφραστα φωνάζει: «Απόφευγε τις φλυαρίες των φιλοσόφων που δε ντρέπονται να βάζουν στην ίδια μοίρα την ψυχή τους με το σκύλο».

Κι αυτόν τον άνθρωπο που τον έστησαν με τη διδασκαλία τους στο πραγματικό του ύψος, έσκυψαν και τον υπηρέτησαν με όλο τους το είναι σαν αδελφοί και σαν πατέρες με φίλτρο και στοργή μάνας. Δραστηριοποιήθηκαν σε αφάνταστο βαθμό για τα κοινωνικά προβλήματα, τις πληγές, την αθλιότητα, τις ανισότητες. Πόνεσαν για το φτωχό, το ορφανό τη χήρα, τον άρρωστο, τον αιχμάλωτο, το ξένο, το φυλακισμένο μα και τον απορριγμένο στην άσωτη ζωή. «Ψωμί στο φτωχό», φωνάζει ο άγιος Ιωάννης. «Δός ἄρτον τῶ πεινώντι, ἰμάτιον τῶ γυμνῶ, σκέπην τῶ ξένω…Οὐκ ἔχεις ὀβολόν; δός ποτήριον ψυχροῦ ὕδατος». Όταν ήταν ανάγκη ακόμη και το χρυσάφι του ναού δε δίστασε να δώσει και να το κάνει μπουκιές για τους φτωχούς. «Η Εκκλησία», έλεγε, «δεν είναι χρυσωρυχείο. Τι ωφελεί να είναι ο ναός γεμάτος με χρυσά σκεύη όταν ο Χριστός πεινάει; Θέλετε να τον τιμήσετε; Τιμήστε τον στα πρόσωπα των φτωχών».

Στιγματίζει τη χλιδή των αρχόντων, τις ακολασίες των πατρικίων, την ασυλλόγιστη σπατάλη των μεγιστάνων, την κοσμική προκλητική ζωή ορισμένων κληρικών, την ακόρεστη φιλοδοξία των ευπόρων γυναικών. Όταν μιλούσε για την αγάπη και την ελεημοσύνη γινόταν θαρρείς δυο φορές Χρυσόστομος. Μια αγάπη που έτρεφε κάθε μέρα στην Κωνσταντινούπολη εφτά χιλιάδες πεινασμένους. Μια ολόκληρη πόλη να συντηρείται από την πνοή ενός ανθρώπου!

Ο Μ. Βασίλειος άλλοτε παρακαλώντας κι άλλοτε μαστιγώνοντας με το λόγο του γκρέμισε τις αποθήκες των πλουσίων όχι για να οικοδομήσει «μείζονας» αλλά για να χτίσει τη δική του πόλη και να καταφεύγει  εκεί το ορφανό, ο φτωχός ο άρρωστος, ο πεινασμένος, ο λεπρός. Δεν κήρυξαν μόνο, ζώστηκαν την ποδιά και υπηρέτησαν νύχτα μέρα τον ανήμπορο. Με τα ίδια χέρια που τον ευλογούσαν, μ’ αυτά και τον υπηρετούσαν. Άνθρωποι υφασμένοι σε εντελώς διαφορετική στόφα ο καθένας, έταξαν τη ζωή τους στον ίδιο σκοπό. Να ξεφορτώσουν στις ψυχές των ανθρώπων τον ουρανό που έφεραν οι ίδιοι μέσα τους, ώσπου έπεσαν συντετριμμένοι κάτω από το βάρος του. Ο κόσμος είχε κουραστεί από τη δυνατή τους παρουσία. Ήταν τόσο μεγάλοι που δεν τους άντεχε. Σιωπηρά ήθελε το θάνατό τους.

Ο Βασίλειος ο Μέγας, ο άρτιος άνθρωπος, ο ισχυρός χαρακτήρας, ο χαρισματικός ηγέτης, το ιερό αυτό θηρίο, καταπονημένος από την άσκηση και την έντονη δραστηριότητα πρόωρα, σε ηλικία 49 ετών, παραδίδει το πνεύμα του.

Ο Γρηγόριος ο θεολόγος, η ευαίσθητη ποιητική ψυχή, που ζούσε για να προσεύχεται, να κλαίει, να αγαπάει και να περιαυγάζεται από το θείο φως, εγκαταλείπει πικραμένος τον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως για την ειρήνη της εκκλησίας και τελειώνει τη ζωή του «ἑαυτῶ καί τῶ Θεῶ συστρεφόμενος», θαμμένος μέσα στο χιόνι σ’ ένα ταπεινό ασκητήριο της Καρβάλης.

Και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο επιβλητικός στο λόγο, που έλιωνε μέσα στους αγώνες μ’ έναν απτόητο ζήλο, αλλά και ο τρυφερός στους φίλους και επιεικής στους εχθρούς, κυνηγημένος από την κακία των παλατιανών και ανάξιων επισκόπων, τελειώνει τη ζωή με τα λόγια «δόξα τῶ Θεῶ πάντων ἔνεκεν», εξόριστος στα βάθη της Αρμενίας σα μεγαλομάρτυρας κι ας μην υπήρχαν πλέον διωγμοί. Οι αετοί θυσιάστηκαν για τις όρνιθες!

Ήταν σοφή και φωτισμένη η επιλογή των τριών Ιεραρχών να αποτελέσουν τους προστάτες των Γραμμάτων. Όχι γιατί πέτυχαν μία αρμονική σύζευξη της ελληνικής παιδείας με τη χριστιανική πίστη. Ούτε γιατί μας άφησαν εκατοντάδες σοφά έργα μέσα στα οποία ανακαλύπτουμε τις βασικότερες παιδαγωγικές αρχές που ισχύουν μέχρι σήμερα. Ούτε ακόμη για το τεράστιο κοινωνικό τους έργο που φανερώνει σε άριστο βαθμό τον «καλό καγαθό άνθρωπο». Είναι που κοντά σ’ όλα αυτά τα θαυμαστά, προβάλλεται μπροστά μας ο άγιος. Μπορεί τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα να φτιάχνουν επιστήμονες, σοφούς, καλλιτέχνες, αλλά δε δημιουργούν αγίους. Σκοπός της παιδείας όμως είναι η δημιουργία της ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Η αναζήτηση του αγίου.

Στη ση­με­ρι­νή ε­πο­χή της πα­γκο­σμι­ο­ποί­η­σης, οι τρεις με­γά­λοι διδά­σκα­λοι που τι­μού­με, μας δί­νουν το μή­νυ­μα, πως μπο­ρού­με να ε­πι­βι­ώ­σου­με στην χω­ρίς σύ­νο­ρα ε­πο­χή μας, ό­πως τυ­πι­κά α­νά­λο­γη υ­πήρ­ξε η ε­πο­χή των Τρι­ών Ι­ε­ραρ­χών, μι­μού­με­νοι το ή­θος, την α­γω­νι­στι­κό­τη­τα και τον τρό­πο της ζω­ής τους, συν­δε­ό­με­νοι με το νή­μα που μας δέ­νει μα­ζί τους. Η σύν­δε­σή μας με την πα­ρά­δο­ση των Τρι­ών Ι­ε­ραρ­χών α­πο­τε­λεί ί­σως τη μό­νη ελ­πί­δα γι­α την δι­α­τή­ρη­ση της ταυ­τό­τη­τας μας, αλ­λά και την α­να­μόρ­φω­ση του δυ­τι­κού κό­σμου, ο ο­ποί­ος κου­ρα­σμέ­νος α­πό τα α­δι­έ­ξο­δα του σύγ­χρο­νου πολιτισμού προ­σβλέ­πει με πό­θο στην Α­να­το­λή, α­να­ζη­τώ­ντας γνή­σι­ες και αυ­θε­ντι­κές ε­μπει­ρί­ες.

ΟΜΙΛΙΑ ΤΡΙΤΗ

Αγαπητά μας παιδιά,

Εορτάζουμε και τιμούμε σήμερα, ως χριστιανοί και Έλληνες τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών. Τρεις αθάνατες μορφές που το άστρο τους συνεχίζει να λάμπει μέχρι σήμερα: ο Βασίλειος ο Μέγας, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Όμως, η σημερινή γιορτή δεν είναι μόνο θρησκευτική. Είναι παράλληλα και γιορτή των γραμμάτων, της ορθόδοξης ελληνικής παιδείας. Όλη η νεολαία της πατρίδας μας, από τους μαθητές των Δημοτικών σχολείων μέχρι τους φοιτητές των πανεπιστημίων, τιμά και εορτάζει σήμερα τη μνήμη των τριών Ιεραρχών.

Οι τρεις αυτοί γίγαντες της χριστιανικής πίστεως αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για τη διάδοση της ορθοδοξίας. Υπήρξαν και αυτοί παιδιά σαν εσάς. Παιδιά με ήθος και ευγένεια που άκουγαν πάντα τις συμβουλές των γονιών τους. Παιδιά που ήθελαν να μεγαλώσουν, να βγουν στον κόσμο και να αγωνιστούν για το δίκαιο. Τα πρώτα τους βήματα μακριά από το σπίτι και την οικογένειά τους τούς βρίσκουν να παρακολουθούν μαθήματα στις διάφορες σχολές που φοίτησαν. Τόσο πολύ διακρίθηκαν, που τους ζητήθηκε να διδάξουν ως καθηγητές σ’ αυτές τις σχολές. Και αποδείχτηκαν άριστοι διδάσκαλοι της χριστιανικής πίστεως. Ο 4^ος αιώνας μ.Χ. μέσα στον οποίο έζησαν και έδρασαν, θεωρείται ο «χρυσός αιώνας των χριστιανικών γραμμάτων». Η ζωή των Τριών Ιεραρχών στάθηκε ένας αδιάκοπος αγώνας για το καλό. Ήταν αυτοί που βοηθούσαν τους φτωχούς, που έντυναν τους γυμνούς, που γιάτρευαν τους αρρώστους, που παρηγορούσαν και στήριζαν όποιον το είχε ανάγκη. Αξίζει λοιπόν να αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να εξετάσουμε το πνευματικό έργο του καθενός.

 Ο Μέγας Βασίλειος  γεννημένος στην Καισάρεια της Καππαδοκίας,  σπούδασε στην Αθήνα σχεδόν όλες τι επιστήμες: Ιατρική, Φιλοσοφία, Ιστορία Φιλολογία, Αστρονομία, Άλγεβρα, Γεωμετρία και Ρητορική. Άφησε πίσω του ένα τεράστιο συγγραφικό έργο που σήμερα έχει μεταφραστεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες και είναι περιζήτητο. Το σπουδαιότερο μέρος του έργου του είναι οι περίπου 366 επιστολές που έγραψε. Σ΄ αυτές διακρίνει κανείς το ήθος, την ειλικρίνεια και την αγάπη του για τον άνθρωπο.

Παράλληλα, προκαλούν μεγάλη εντύπωση οι εύστοχες παιδαγωγικές αντιλήψεις του, πολλές από τις οποίες ισχύουν μέχρι σήμερα. Ο Μ. Βασίλειος έδινε μεγαλύτερη αξία στο πνεύμα του ανθρώπου, παρά στο σώμα. Πίστευε πως η ψυχή είναι το σημαντικότερο στοιχείο στον άνθρωπο. Γι’ αυτό θεωρούσε καθήκον όλων μας να ενδιαφερόμαστε για τη σωτηρία της ψυχής μας, αλλά και την ανάπτυξη του νου. ‘Όπως χαρακτηριστικά ο ίδιος έλεγε «Το κακό είναι αρρώστια της ψυχής, ενώ αντίθετα η αρετή είναι υγεία». Εσάς τα παιδιά σάς συμβουλεύει να κρατάτε απαλλαγμένη την καρδιά σας από το φόβο και να διατηρήσετε καθαρή την ψυχή σας. Έτσι μόνο θα μπορέσετε να διακρίνετε και να δεχτείτε την αλήθεια του Θεού. Συμβουλεύει επίσης τους γονείς να προσέχουν τις συναναστροφές των παιδιών τους, διότι το κακό περιβάλλον μολύνει την ψυχή του παιδιού.

Για όλα αυτά ο Μ. Βασίλειος ονομάστηκε «παιδαγωγός της νεότητας» και κατέχει εξαιρετική θέση στη θρησκεία που κέρδισε επάξια, διότι εκτός των άλλων υπήρξε και μέγας φιλάνθρωπος. Είχε χτίσει μια μικρή πόλη τη «Βασιλειάδα» όπου είχε νοσοκομείο, λεπροκομείο, γηροκομείο, ορφανοτροφείο, μέχρι και σχολείο. Εκεί φρόντιζε όλους όσοι είχαν ανάγκη και δεν άφησε κανέναν αβοήθητο, ούτε ακόμη τους ειδωλολάτρες! Σε όλη του τη ζωή αγωνίστηκε για τη διάδοση της Ορθοδοξίας και τελικά πέθανε πάμπτωχος. Η αγάπη του κόσμου και η πίστη του στο Χριστό ήταν ο αληθινός θησαυρός του.

 Δίπλα στο Βασίλειο ανδρώθηκε ο αδελφικός του φίλος, Γρηγόριος ο Θεολόγος. Ο Γρηγόριος ονομάστηκε «Θεολόγος» διότι κατείχε μεγάλη θεολογική μόρφωση. Χειριζόταν άριστα τον προφορικό λόγο και μάλιστα έγραψε 408 ποιήματα που απλώνονταν σε 17.500 στίχους. Γι’  αυτό δίκαια χαρακτηρίζεται «ποιητής του Χριστιανισμού». Στο πνευματικό του έργο διακρίνει κανείς την ανθρωπιά και την ειλικρίνειά του, καθώς και την αξία που δίνει στην αγάπη. Ο ίδιος έλεγε χαρακτηριστικά «Η αγάπη είναι η υψηλότερη από όλες τις αρετές. Αν οι άνθρωποι αγαπούσαν και αγαπιόντουσαν, δε θα υπήρχαν κακίες στον κόσμο».

Παράλληλα, ο Γρηγόριος υπήρξε μεγάλος Διδάσκαλος. Θεωρούσε μάλιστα την παιδεία ως το πρώτο αγαθό του ανθρώπου. «Σκοπός του σχολείου», λέει, «είναι η διάπλαση της χριστιανικής προσωπικότητας στο παιδί. Στόχος είναι να εκτιμήσουν τα παιδιά τον πλούτο των αρετών, και όχι των πλούτο των χρημάτων». Επίσης, ο Γρηγόριος συμβουλεύει εσάς τα παιδιά να επιλέγετε να διαβάζετε τα βιβλία εκείνα που υμνούν την αρετή, και να αποφεύγετε βλαβερά για τη ηλικία σας αναγνώσματα. Ο Γρηγόριος αφιέρωσε όλη του τη ζωή στο Χριστιανισμό και δίκαια ονομάστηκε «Διδάσκαλος της χριστιανικής νεολαίας».

Τέλος, ο τρίτος από τους Ιεράρχες ήταν ο Ιωάννης, που ήταν ορφανός από πατέρα. Υπήρξε ο μεγαλύτερος συγγραφέας της Ορθόδοξης εκκλησίας, αλλά και έξοχος ρήτορας. Όταν μιλούσε συνάρπαζε τα πλήθη που τον άκουγαν, και για αυτό τον χαρακτήρισαν «Χρυσόστομο». Χρυσά, λοιπόν, ήταν τα λόγια του, αλλά χρυσή ήταν και η καρδιά του. Έγινε Πατριάρχης και αγωνίστηκε με πάθος για το δίκαιο και την αλήθεια. Σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, η αγάπη για τα χρήματα είναι φοβερή αμαρτία. «Δεν μπορείς», έλεγε, «να λατρεύεις και το Χριστό και τα χρήματα. Δεν μπορείς να αγαπάς το Θεό, εάν αδιαφορείς για τον πλησίον σου. Και όταν νηστεύουμε, πρέπει να απέχουμε και από την αμαρτία, διότι τι κερδίζουμε εάν δεν τρώμε κρέας και ψάρι, αλλά ταυτόχρονα βλάπτουμε τον πλησίον μας;».

Όλη η ζωή του μεγάλου Ιεράρχη Ιωάννη ήταν ένας αγώνας στην υπηρεσία του χριστιανισμού. Δεν δίστασε να κατακρίνει τους αμαρτωλούς, όπως ήταν η αυτοκράτειρα Ευδοξία, η οποία τελικά τον έδιωξε μακριά από την πατρίδα του. Εκεί στη ξενιτιά ο Ιωάννης πέθανε, αλλά άφησε πίσω του ένα τεράστιο συγγραφικό έργο. Σε αυτό το έργο του ξεχωρίζουν οι παιδαγωγικές του αντιλήψεις. Ο Ιωάννης λέει πως στην ψυχή του παιδιού κατοικούν καλές και κακές επιθυμίες. Καθήκον των παιδιών και των γονιών ακόμη περισσότερο είναι να διώξουμε τις κακές αυτές επιθυμίες και να επικρατήσει η αρετή και η ευλάβεια.

Συνοψίζοντας, η προσφορά των Τριών Ιεραρχών στα ελληνικά γράμματα και στη χριστιανική θρησκεία ήταν τεράστια. Πρέπει να θυμόμαστε ότι υπήρξαν άριστοι γνώστες της αρχαίας ελληνικής παιδείας και ήταν αυτοί που συνδύασαν τα διδάγματα των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων με τις αρχές τα Ορθοδοξίας.  Η απέραντη σοφία τους εξακολουθεί να μας φωτίζει μέχρι σήμερα. Ήταν και οι τρεις τους οι μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας μας. Σοφοί παιδαγωγοί της νεότητας, αγωνιστές του καλού, μεγάλοι διδάσκαλοι, αλλά και εκκλησιαστικοί συγγραφείς, προστάτες των γραμμάτων και των μαθητών. Αυτοί ήταν οι Τρεις Ιεράρχες των οποίων τη μνήμη τιμούμε και γιορτάζουμε σήμερα. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να τους μοιάσουμε όσο μπορούμε. Ας ανοίξουμε την καρδιά μας για να δεχτούμε τα όσα μας δίδαξαν. Ας τιμήσουμε με ύμνους μελωδικούς και ευχαριστήριους την αξιοσέβαστη μνήμη τους, και ας θαυμάσουμε όλοι μαζί ό, τι ωραίο, μεγάλο και αληθινό μας άφησαν.

ΠΡΟΣΕΥΧΗ: