ΘΕΜΑ 4.3 | Ξεκινάμε την πραγματική άθληση

Ανάπτυξη του θέματος

– Γνωρίζετε που αλλού η Αγία Γραφή μιλάει για νηστεία; (…)

Εκτός από την εντολή του Θεού στους πρωτοπλάστους που αναφέραμε, στην Παλαιά Διαθήκη γίνεται λόγος περί νηστείας πάνω από 65 φορές, εκτός από τις τακτές και επαναλαμβανόμενες νηστείες. Η νηστεία ως προστατευτική και εξαγιαστική εντολή του Θεού πήρε πρωταρχική θέση στη ζωή του εκλεκτού λαού Του, του Ισραήλ.

1. Εμείς σήμερα, σύμφωνα με αυτά που έχει ορίσει η αγία μας Εκκλησία, ποιες μέρες νηστεύουμε; (…)

Κάθε Τετάρτη, σε ανάμνηση της προδοσίας και συλλήψεως του Κυρίου, και κάθε Παρασκευή, σε ανάμνηση και συμμετοχή στα Άγια Πάθη Του. Ακόμη πριν από τις εξής μεγάλες εορτές: Πάσχα, Χριστούγεννα, Αγ. Αποστόλων, Δεκαπενταύγουστο. Υπάρχουν και κάποιες μεμονωμένες ημέρες νηστείας, στις οποίες θυμόμαστε σημαδιακά γεγονότα, όπως είναι η ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου) και του αποκεφαλισμού του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (29 Αυγούστου).

Εκτός από τις καθιερωμένες αυτές νηστείες η εκκλησιαστική μας παράδοση εκτείνει την πνευματική αυτή άσκηση και σε προσωπικό επίπεδο με νηστείες έκτακτες. Έχουν θεραπευτικό και εξαγνιστικό της ψυχής χαρακτήρα και καθορίζονται από τον Πνευματικό μας (π.χ. προετοιμασία για τη θεία Κοινωνία, ετοιμασία για ξεχωριστό γεγονός στη ζωή του χριστιανού, όπως Γάμος, Ιερωσύνη κ.λπ. ή και άλλες περιπτώσεις, όπως π.χ. κάποιο παιδαγωγικό «επιτίμιο»).

2. Τι σημαίνει όμως νηστεία και πως πρέπει να νηστεύουμε; (…)

Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο «νηστεύω» < «νήστις» (= νηστικός) < νη- στερητικό + εδ του ρήματος «έδω». Στην κυριολεξία λοιπόν «νηστεύω» σημαίνει «δεν τρώω» συνήθως όμως το χρησιμοποιούμε με την έννοια: δεν τρώω κάποιες τροφές που έχει ορίσει η Εκκλησία μας. Π.χ. τη Μεγάλη Σαρακοστή δεν τρώμε κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά προιόντα και αβγά. Το ίδιο κάνουμε και κάθε Τετάρτη και Παρασκευή.

3. Μόνο την υλική διατροφή μας αφορά η νηστεία; Μήπως έχετε ακούσει την πνευματική όψη της; (…)

• Η νηστεία για να βοηθήσει πνευματικά τον άνθρωπο δεν αρκεί να είναι μόνο νηστεία τροφών αλλά και νηστεία παθών. «Νηστεύοντες, αδελφοί, σωματικώς, νηστεύσωμεν και πνευματικώς..», επισημαίνει η Εκκλησία μας. Αληθινή νηστεία σημαίνει αγώνας για:
• να συγκρατούμε τη γλώσσα μας από άσχημα λόγια, κατακρίσεις, κοροϊδίες κλπ.,
• να διατηρούμε καθαρά τα μάτια μας από αμαρτωλά θεάματα, και σελίδες διαδικτύου που είναι … κάπως!
• να αποφεύγουμε την αμαρτία, όπως ο θυμός, η οργή, το ψέμα, η συκοφαντία κ.α.
  Αυτή είναι αληθινή και ολοκληρωμένη νηστεία, όπως τη ζητά ο άγιος Θεός.
• Μιλάμε λοιπόν για αγώνισμα σοβαρό. Δεν πρόκειται για μια απλή σωματική άσκηση. Ούτε και για έθιμο ή τυπική παραδοσιακή συνήθεια. Η νηστεία μαζί με την προσευχή και την άσκηση για καθαρότητα από τα πάθη συνοδεύει τη μετάνοια, προκειμένου να προετοιμάσουμε τις ψυχές μας για την ημέρα τη Γέννηση του Χριστού μας. Έχει, λοιπόν, διάσταση καθαρά πνευματική.

4. Τι παρατηρούμε στη σύγχρονη κοινωνία μας; Νηστεύει ο σύγχρονος άνθρωπος; (…)

Η υπερβολή στα φαγητά και το πάθος της λαιμαργίας αποτελεί μια πολύ συχνή εικόνα της εποχής μας. Ακούμε για «πρωτάθλημα της καλοφαγίας και πολυφαγίας», ενώ οι ατελείωτες γευστικές προτάσεις, οι δυσμέτρητες ποικιλίες σε συνταγές των «τσελεμεντέδων», οι μαζικές διαφημίσεις και συμβουλές του τύπου «χάνετε κιλά, ενώ τρώτε καλά», συναρπάζουν την αδηφαγία και γαστριμαργία του σύγχρονου ανθρώπου, για να αρχίσουν σύντομα οι επίπονες και πολυδάπανες δίαιτες, τα γυμναστήρια και τα ειδικά κέντρα αδυνατίσματος. Ύστερα από όλα αυτά δεν αργούν τα συμπτώματα σοβαρής φθοράς της υγείας…

Γενικώς ο σύγχρονος άνθρωπος αγνοεί ή αδιαφορεί για το θεσμό της νηστείας. Είτε από άγνοια, είτε από αδυναμία να κυριαρχήσει στον εαυτό του, δεν προτιμά τη νηστεία. Αδιάφορα ή και προκλητικά καταλύει την Τετάρτη και την Παρασκευή (δεν του φτάνουν οι υπόλοιπες μέρες)! Κάποτε δεν διστάζει να χαρακτηρίσει τον χριστιανό που νηστεύει, όπισθοδρομικό. Ειρωνεύεται το συμμαθητή του, που στην εκδρομή τρώει νηστήσιμα. Του είναι αδύνατο να συμβιβαστεί με την πνευματική αυτή άσκηση.

Κάποιοι άλλοι συγχέουν τη νηστεία με τη δίαιτα που κάνουν για αδυνάτισμα ή για άλλους λόγους υγείας. Άλλος όμως είναι ο σκοπός της νηστείας και άλλος της δίαιτας. Η νηστεία είναι μέσο ανακαινίσεως και καθάρσεως της ψυχής του ανθρώπου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η νηστεία δεν βοηθάει και τη σωματική υγεία του ανθρώπου. Οι ειδικοί βεβαιώνουν ότι η ορθόδοξη νηστεία με την ποικιλία και την εναλλαγή στο διατροφικό πρόγραμμά της αποτοξινώνει τον οργανισμό του ανθρώπου, τονώνει όλους τους ιστούς του σώματός του και του χαρίζει μακροζωία.

Ωστόσο δεν είναι καθόλου λίγος ο Ορθόδοξος λαός μας που νηστεύει συνειδητά. Και είναι μικροί και μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες και παιδιά. (Και μία απόδειξη είναι και η ποικιλία σε νηστήσιμα φαγητά που σε περιόδους νηστείας προσφέρουν οι μεγάλες αλυσίδες εστιατορίων. Αν δεν υπήρχε μεγάλη ζήτηση, δεν θα τα προσέφεραν!)

Σε τι ωφελεί η νηστεία των τροφών; (…)

Η νηστεία των τροφών δίνει μεγάλη πνευματική ωφέλεια στον άνθρωπο. Συγκεκριμένα:

α. Βοηθάει στη μελέτη των μαθημἀτων μας. «Παχεία γαστήρ λεπτόν ου τίκτει νόον», έλεγαν οι αρχαίοι. Δηλαδή: Οι κοιλιόδουλοι δυσκολεύονται στη μελέτη και υστερούν σε έμπνευση και πνευματική δημιουργία.

β. Κυρίως βοηθάει στην απόκτηση της αρετής. Η κατάκτηση της αρετής αρχίζει με την αυτοκυριαρχία. Γιατί; Διότι για να νικήσει κανείς το κακό, πρέπει πρώτα να νικήσει τον εαυτό του. Κι ένας πρακτικός τρόπος για τη νίκη του εαυτού μας, για την αυτοκυριαρχία, είναι η νηστεία. Απ’ αυτή θ’ αρχίσει κανείς, για να προχωρήσει σε υψηλότερα αγωνίσματα. Για να γίνει ο άνθρωπος ελεύθερος από αδυναμίες, ελαττώματα, πάθη. Για να χαλυβδώσει το χαρακτήρα, τη θέληση, την προσωπικότητά του. Για να πετύχει την καθαρότητα νού και καρδιάς. Να κατακτήσει την αρετή της αγνότητος.

γ. Καλλιεργεί τη μεγάλη αρετή της ελεημοσύνης. Τρώμε εμείς λιγότερο, για να χορτάσει κι ένας πεινασμένος αδελφός μας. Στερούμαστε εμείς κάτι, για να πάρει φάρμακα ένας άρρωστος που τα έχει ανάγκη. Γενικώς όταν μαθαίνουμε να τρώμε λιτά, μαθαίνουμε και να ζούμε λιτά, χωρίς περιττά έξοδα. Δεν είμαστε προσκολλημένοι στα χρήματα, κι έτσι τα χέρια μας ανοίγουν για περισσότερες πράξεις αγάπης και φιλανθρωπίας. Κι όταν η νηστεία μας συνδέεται με την ελεημοσύνη, τότε είναι ευάρεστη στο Θεό και ελκύει πλούσια τη χάρη και την ευλογία Του.

Μία ένσταση: Εμείς μήπως επειδή είμαστε νέοι, δεν πρέπει να νηστεύουμε; Κουραζόμαστε, μελετούμε, αθλούμαστε· δεν είναι επικίνδυνο για την υγεία μας; (…)

Η νηστεία, σύμφωνα και με τους ιατρούς, είναι ωφέλιμη για όλους, μικρούς και μεγάλους. Η υγεία μας δεν κινδυνεύει από τη νηστεία αλλά από τις καταχρήσεις και την καλοπέραση. Η αύξηση πολλών νοσημάτων σήμερα (καρδιακά, αγγειακά, εγκεφαλικά επεισόδια, υπέρταση, χοληστερίνη, ζάχαρο, καρκίνος) οφείλονται και στην υπερκατανάλωση τροφίμων.

Και κάτι άλλο. Δεν είναι τόσο δύσκολη η νηστεία όσο φαντάζει στη σκέψη μας. Είναι πολλοί νέοι της ηλικίας σας που νηστεύουν κανονικά τη νηστεία των Χριστουγέννων, και όχι μόνο δεν έχουν προβλήματα υγείας αλλά διατηρούν και πολύ καλή φυσική κατάσταση! Βέβαια γίνονται εξαιρέσεις σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις, π.χ. γέροντες, μικρά παιδιά, άρρωστοι, όσοι έχουν ασθενικό οργανισμό κλπ. Ανάλογα με τις οδηγίες του γιατρού ο

Πνευματικός ρυθμίζει τα της νηστείας «μετά διακρίσεως».

Ωστόσο η εγκράτεια έχει παντού τη θέση της, έστω και αν απαιτείται κάποια κατάλυση. Π.χ. ο γιατρός επιβάλλει στον έφηβο που είναι στην ανάπτυξη καλή διατροφή, που σημαίνει τα καθορισμένα γεύματά του να είναι θρεπτικά. Αυτό όμως αποκλείει την εγκράτεια; Σημαίνει υπερκατανάλωση των πάντων (μη απαραίτητων) και τη λαιμαργία;

Έπειτα, είναι και η πνευματική νηστεία. Ο αγώνας ενάντια στο πείσμα, το θυμό, την αμέλεια. Ο φραγμός στα άσχημα ακούσματα, διαβάσματα, λόγια (μουσικές, τραγούδια, τηλεόραση, διαδίκτυο, άσεμνα θεάματα, διασκεδάσεις). Αυτοσυγκέντρωση σε περισσότερη προσευχή και μελέτη πνευματική. Όπως σημειώνει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Ει ασθενές το σώμα, ώστε νηστεύειν… αλλ’ ουκ εις προσευχήν ασθενές».

-Υπάρχει όμως κι ένας ακόμη λόγος που αξίζει ένας νέος της ηλικίας σας να νηστεύει. Ποιος είναι αυτός;…Με το παράδειγμά του μπορεί να παρακινήσει και τους μεγάλους να νηστέψουν και αυτοί. Υπάρχουν περιπτώσεις πολλών παιδιών που μετά την κατασκήνωση κατάφεραν με καλό τρόπο να μεταφέρουν το πνεύμα της νηστείας μέσα στις οικογένειές τους. Είναι κι άλλοι βέβαια που αντιμετωπίζουν ειρωνείες και έντονη πολεμική στο σπίτι ή και στο σχολείο. Τις αντιμετωπίζουν όμως με υπομονή και παραμένουν σταθεροί στην πίστη και τις αρχές τους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: