Θέμα 6.2 Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων, Πατριάρχης Αλεξανδρείας

• Χαίρετε! Τι κάνουν τα καλά μας παιδάκια; Πώς πέρασε η εβδομάδα μας;
• Μήπως έχει δει ή ακούσει κάποιος/α από εσάς καμιά διαφήμιση από οργανώσεις όπως η Unicef, η Action Aid, οι Γιατροί χωρίς σύνορα κ.α. για τα παιδιά που πεθαίνουν από την πείνα σε όλο τον κόσμο;
• Πως αισθάνεστε όταν βλέπετε τέτοιου είδους διαφημίσεις; Τις προσπερνάτε και συνεχίζετε το σκρολάρισμα ή νιώθετε ότι θα θέλατε να κάνετε κάτι για να βοηθήσετε αυτά τα παιδιά;
• Όσο και αν σας φανεί παράξενο, σκεφτείτε ότι το φαγητό που μπορεί να μην τρώτε ή να πετάτε καθημερινά, θα μπορούσε να είναι το φαγητό ενός παιδιού που το έχει πραγματικά ανάγκη.

Στάδιο 2^ο: «Γνωρίζοντας μέσω της εμπειρίας»

Πολλοί από εμάς θεωρώ ότι βλέποντας μια τέτοια διαφήμιση θα επηρεαζόμασταν, θα στεναχωριόμασταν για αυτά τα παιδιά για κάποια δευτερόλεπτα και μετά θα συνεχίζαμε το σκρολάρισμα στο Tik tok. Λίγοι θα ήταν αυτοί που θα έδιναν κάποια χρήματα, θα συγκέντρωναν τρόφιμα ή άλλα είδη πρώτης ανάγκης ή θα έκαναν έστω μια προσευχή για αυτούς τους ανθρώπους. Αυτοί οι λίγοι θα ήταν πραγματικά ελεήμονες.

Τι σημαίνει όμως η λέξη ελεημοσύνη; Η ελεημοσύνη είναι κάθε έμπρακτη (που γίνεται στην πράξη δηλαδή και δε μένει στα λόγια) κίνηση ενός ανθρώπου που έχει συναισθήματα αγάπης, συμπάθειας και ευσπλαχνίας σε κάποιον άνθρωπο που δυστυχεί. Έχετε συναντήσει τέτοιους ανθρώπους; Ένας τέτοιος άνθρωπος ήταν ο Άγιος της σημερινής μας συνάντησης.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων, Πατριάρχης Αλεξανδρείας, υπήρξε μία από τις φωτεινότερες μορφές της Εκκλησίας, γνωστός για τη βαθιά ταπείνωση, την ασκητική του ζωή και την απέραντη αγάπη του προς τον συνάνθρωπο. Γεννήθηκε γύρω στα τέλη του 6ου αιώνα στην Αμαθούντα της Κύπρου, από εύπορους αλλά ευσεβείς γονείς, τον Επιφάνιο και την Ευκοσμία, οι οποίοι τον ανέθρεψαν «ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου». Από μικρή ηλικία έδειξε αγάπη προς τη μελέτη των Γραφών, προς την προσευχή και κυρίως προς την ελεημοσύνη.

Αν και επιθυμούσε να αφιερωθεί στον μοναχικό βίο, υπάκουσε στους γονείς του και νυμφεύθηκε. Ο γάμος του όμως δεν κράτησε πολύ, καθώς ο Θεός επέτρεψε να πεθάνουν πρόωρα η γυναίκα και τα παιδιά του. Ο Ιωάννης, αντί να παραδοθεί στη θλίψη, στράφηκε ολοκληρωτικά στον Θεό και αφιερώθηκε στη διακονία των πτωχών και πασχόντων. Η ταπείνωση και η αγάπη του ήταν τέτοιες, ώστε ο λαός τον αποκαλούσε ήδη «ο Ελεήμων».

Η φήμη του έφτασε μέχρι την Αίγυπτο, όπου ο λαός και ο κλήρος της Αλεξανδρείας τον εξέλεξαν Πατριάρχη (606 μ.Χ.), μετά τον θάνατο του προκατόχου του Θεοδώρου. Παρά την αντίστασή του να αναλάβει αξίωμα, υπάκουσε θεωρώντας το θέλημα Θεού. Από την πρώτη κιόλας ημέρα του αρχιεπισκοπικού του έργου καθιέρωσε ως αρχή της ζωής του το «Ἐάν θέλωμεν ἐλεηθῆναι, δεῖ καὶ ἡμεῖς ἐλεεῖν».

«Οἱ πτωχοί εἰσίν οἱ δεσπότες μου· ἂν αὐτοὺς ἀδικήσω, τὸν Χριστὸν ἀδικῶ.»

Το φιλανθρωπικό έργο του αγίου ιεράρχου μπορεί να γεμίσει πολλές-πολλές σελίδες. Δεν υπάρχει πτυχή ανέχειας και δυστυχίας που να μην αντιμετωπίστηκε με ανιδιοτελή και φλογερή αγάπη. Μόλις ανέβηκε στον θρόνο, η πρώτη του πράξη ήταν να συγκαλέσει σε σύσκεψη τους οικονόμους της Εκκλησίας και τους άλλους κληρικούς κι αφού τους μίλησε με τον ίδιο τρόπο που ένας στοργικός πατέρας μιλά στα παιδιά του, τους ζήτησε. Τι νομίζετε; Να γυρίσουν όλη την πόλη και να καταγράψουν με το όνομά τους «όλους τους κυρίους και δεσπότες του». Κύριοι και δεσπότες του Πατριάρχου ποιοι νομίζετε πως ήταν; Την εξήγηση δίνει ο ίδιος.

– Εκείνους, που εσείς έχετε τη συνήθεια να τους ονομάζετε φτωχούς και ζητιάνους, αυτοί για μένα είναι «οι κύριοι και δεσπότες» μου. Γιατί αυτοί είναι που θα μας βοηθήσουν να κληρονομήσουμε τη βασιλεία των ουρανών.

Έτσι ο πονόψυχος ιεράρχης ξεκινά για το μεγάλο έργο του. Με τη βοήθεια των αφοσιωμένων συνεργατών του, κληρικών και λαϊκών, μελετώνται προσεκτικά τα διάφορα προβλήματα. Ύστερα προγραμματίζεται η εργασία. Ανοίγουν οι καρδιές. Ανοίγουν τα χέρια. Ανοίγουν τα ταμεία. Τα σχέδια υλοποιούνται. Και σε λίγο καιρό η Αλεξάνδρεια γίνεται αγνώριστη. Νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ξενώνες για τους περαστικούς, μαιευτήρια για τις άπορες μητέρες, ορφανοτροφεία για τα ορφανά κι απροστάτευτα παιδιά, συσσίτια για τους φτωχούς κι ένα σωρό άλλα έργα αγάπης προβάλλονται παντού…

Η φιλανθρωπία οργανώνεται υποδειγματικά. Οι βοηθοί του Πατριάρχου δεν είναι υπάλληλοι που πάνε να μοιράσουν «βοηθήματα» για να ξεφορτωθούν κάποιους οχληρούς επισκέπτες. Με τη φωτισμένη και εμπνευσμένη καθοδήγησή του είναι ένας στρατός, ένας ειρηνικός στρατός – στρατός αγάπης – που αυθόρμητα κι εθελοντικά δίνει κάθε μέρα τη μάχη ενάντια στον πόνο και τη δυστυχία. Και του στρατού αυτού κινητήριος μοχλός, πρωτοστάτης και καθοδηγητής ο ποιμήν ο καλός. Ο ποιμήν που ξέρει να θυσιάζει καθημερινά και χρήμα και κόπο κι ανάπαυση για το ποίμνιό του, τους χριστιανούς του. Ο ποιμήν που τίποτα άλλο δεν βλέπει μπροστά του παρά τη σωτηρία των ψυχών «υπέρ ων Χριστός απέθανε». Γι’ αυτό και περίπατός του, ξεκούρασμά του, ψυχαγωγία του είναι οι επισκέψεις του στα πονεμένα παιδιά του κι η παρουσία του εκεί που «εφιλοσοφείτο ο πόνος» κι η αγάπη του είχε στήσει τρανό το βασίλειό της.

Οι φροντίδες του καλού και φλογερού ποιμένα δεν περιορίστηκαν μόνο στην ανακούφιση της φτώχειας και της δυστυχίας. Πιο επικίνδυνος εχθρός από την ανέχεια για τον άνθρωπο είναι «ο λιμός του ακούσαι λόγον Κυρίου» με όλα τα επακόλουθά του. Για τη θεραπεία κι αυτής της ανάγκης μεριμνά ο στοργικός πατέρας. Κτίζει ναούς. Όταν ανέλαβε στα χέρια το πηδάλιο της Εκκλησίας των Αλεξανδρέων υπήρχαν μόνον επτά ναοί. Σε λίγο χρονικό διάστημα ο φλογερός ιεράρχης τους δεκαπλασίασε. Εβδομήντα ορθόδοξοι ναοί έχουν υψωθεί σε διάφορα μέρη της ξακουστής πόλεως, αληθινά στολίδια και λιμάνια παρηγοριάς και σωτηρίας ψυχών. Οι ναοί επανδρώνονται ανάλογα.

Ευλαβείς κι αφοσιωμένοι ιερείς αναλαμβάνουν τη διδασκαλία και καθοδήγηση των πιστών. Η διαφώτιση προσφέρεται με ζήλο. Τα ζιζάνια του κακού, των αιρέσεων και της αμαρτίας ξεριζώνονται το ένα μετά το άλλο. Η αδικία των δυνατών της ημέρας καταπολεμείται. Τα πάντα διατίθενται με σύστημα και προσοχή για τη δημιουργία μιας καινούργιας κοινωνίας. Μιας κοινωνίας στην οποία να βασιλεύει το θέλημα του Χριστού.

Για τη δημιουργία αυτής της κοινωνίας ο φλογερός Πατριάρχης προσφέρει τα πάντα. «Όλα για τους άλλους». Να το σύνθημα της ζωής του. Για τον εαυτό του δεν ξέρει να κρατήσει, παρά ό,τι του ήταν απαραίτητο για μια ζωή πολύ απλή και φτωχική. Ασκητικό το κελί του. Φτωχικό το φαγητό του.

Κατά τα τελευταία του χρόνια, η Αίγυπτος ταλαιπωρήθηκε από τις επιδρομές των Περσών, γεγονός που τον ανάγκασε να καταφύγει στην Κύπρο. Εκεί, στην πατρίδα του την Αμαθούντα, παρέδωσε ειρηνικά την ψυχή του στον Θεό γύρω στο 620 μ.Χ., αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο έργο αγάπης και φιλανθρωπίας.

Κοιμήθηκε ειρηνικά το 620 μ.Χ. και η Εκκλησία μας τον τιμά κάθε χρόνο στις 12 Νοεμβρίου, βλέποντάς τον ως πρότυπο ιεράρχη και πατέρα της φιλανθρωπίας. Η ζωή του αποτελεί ζωντανή μαρτυρία της ευαγγελικής αγάπης, δείχνοντας ότι η αληθινή δόξα δεν βρίσκεται στα αξιώματα ή στον πλούτο, αλλά στη θυσία και στην προσφορά προς τον πλησίον.

Χαριτωμένη διήγηση

Στάδιο 4^ο: «Εφαρμόζοντας & αξιολογώντας»

• Θα ήθελα να σταθούμε λοιπόν σε ορισμένα σημεία της σημερινής μας ιστορίας:

Όπως είδαμε στη ζωή του, ο Άγιος Ιωάννης έκανε τα πάντα για να βοηθήσει και να αποκαταστήσει τους φτωχούς και τους αδύνατους. Όποιος φτωχός και αν πήγαινε να του ζητήσει βοήθεια, δεν έφευγε με άδεια χέρια: ο Άγιος φρόντιζε να τους συντηρεί όλους, φτιάχνοντας φιλανθρωπικά ταμεία στους ναούς. Ακόμη έκτισε και δυο μοναστήρια, τα οποία γέμισαν με μοναχούς που προσεύχονταν για τη σωτηρία του κόσμου. Και σε αυτή την περίπτωση, ο Άγιος Ιωάννης φρόντιζε την τροφή των μοναχών και τη συντήρηση των μοναστηριών.

Θα μου πείτε, εντάξει ήταν πλούσιος και είχε μεγάλη περιουσία, αν ήμουν και εγώ πλούσιος/ α θα βοηθούσα και εγώ τους φτωχούς που βλέπω στον δρόμο. Τα γεγονότα από τη ζωή του Αγίου, μας δείχνουν ότι δεν αρκεί απλά να είναι κάποιος πλούσιος. Χρειάζεται να σπλαχνίζεται και να πονά τον συνάνθρωπό του που έχει πραγματική ανάγκη. Για παράδειγμα, κάποιος πλούσιος άνθρωπος είχε δει ότι ο Άγιος Ιωάννης είχε παλιά ρούχα και κοιμόταν σε παλιά στρώματα και σκισμένες κουβέρτες. Πήγε μια μέρα λοιπόν και του έφερε ένα ακριβό, ζεστό, χοντρό πάπλωμα που κόστιζε 36 νομίσματα, παρακαλώντας τον να το δεχτεί σαν δώρο. Ο Άγιος όντως το δέχτηκε και ξάπλωσε το βράδυ να κοιμηθεί σε αυτό. Δεν μπόρεσε όμως όλο το βράδυ να κλείσει μάτι: σκεφτόταν συνέχεια ότι αυτός κοιμάται σε ένα τόσο ακριβό και άνετο πάπλωμα ενώ την ίδια ώρα πολλοί φτωχοί υπέφεραν από την πείνα και το κρύο. Μόλις ξημέρωσε λοιπόν, έστειλε το πάπλωμα στην αγορά να πουληθεί. Με τα λεφτά που πήρε πίσω, αγόρασε ρούχα για 100 φτωχούς ανθρώπους. Το πάπλωμα όμως έτυχε να το αγοράσει ο ίδιος άρχοντας που του το είχε κάνει δώρο. Αυτό έγινε και δεύτερη και τρίτη και πολλές φορές ακόμα. Κάποια μέρα έτυχε να συναντηθεί ο Άγιος με τον άρχοντα και του είπε: «Ας δούμε ποιος θα νικήσει, εγώ με το να πουλάω το πάπλωμα ή εσύ με το να μου το χαρίζεις;». Με αυτόν τον τρόπο έπαιρνε χρήματα από τον άρχοντα για να βοηθήσει φτωχούς αλλά ταυτόχρονα και ο πλούσιος άνθρωπος έκανε την ελεημοσύνη του.

Ο Άγιος Ιωάννης δεν ήταν ελεήμων μόνο στα τρόφιμα ή οποιοδήποτε άλλο υλικό αγαθό. Θυσίαζε τον χρόνο του και τον ίδιο του τον εαυτό στο να βοηθήσει σε οποιαδήποτε ανάγκη παρουσιαζόταν στους αδελφούς του. Κάποτε ξέσπασε μια αρρώστια στην Αλεξάνδρεια και πολλοί ήταν εκείνοι που ασθένησαν και πέθαναν. Ο Άγιος όχι μόνο επισκεπτόταν τους ασθενείς αλλά ενταφίαζε και ο ίδιος τους νεκρούς και τελούσε θείες λειτουργίες και μνημόσυνα για να αναπαυτούν οι ψυχές τους. Για να πείσει τους πιστούς για τη δύναμη των μνημοσύνων και της προσευχής τους είπε μια μέρα το εξής γεγονός: Οι Πέρσες είχαν αιχμαλωτίσει έναν Κύπριο και η οικογένειά του νόμιζε ότι ήταν νεκρός. Έτσι του έκαναν μνημόσυνα, όπως συνηθίζεται στους νεκρούς. Μετά από τέσσερα χρόνια όμως, ο Κύπριος αυτός επέστρεψε στην οικογένειά του και έμαθε ότι τελούσαν μνημόσυνα για την ψυχή του. Αυτός τότε τους ομολόγησε ότι κάθε φορά που του έκαναν μνημόσυνο, έβλεπε μπροστά του έναν πολύ όμορφο άνθρωπο, ώσπου κάποια ημέρα του έκοψε την αλυσίδα και τον ελευθέρωσε. Έτσι κατάφερε να επιστρέψει στην οικογένειά του εξαιτίας των μνημοσύνων που του έκαναν επειδή τον νόμιζαν νεκρό.

Τι χρειάζεται για να γίνει κάποιος ελεήμονας; Πρέπει να έχει πολλά λεφτά; Πρέπει να έχει πολύ ελεύθερο χρόνο για να μπορεί να βοηθήσει κάποιον; Όπως είδαμε στη σημερινή μας συνάντηση, τα χρήματα δεν είναι ο μοναδικός τρόπος για να βοηθήσεις κάποιον. Με το να παρηγορήσεις κάποιον σε μια στιγμή που το έχει ανάγκη, με το να δώσεις σε έναν φτωχό 1-2€ (ή όσα έχεις), με το να δώσεις σε κάποιον που πεινάει το κολατσιό σου παρόλο που πεινάς και εσύ, με το να προσευχηθείς για κάποιον που έχει μια δυσκολία, κάνεις μια ελεημοσύνη. Πολλές φορές αυτά τα πράγματα που για εμάς είναι ασήμαντα και μικρά, για τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη είναι πολύ μεγάλα. Επομένως ας βγάλουμε από το μυαλό μας ότι η ελεημοσύνη είναι κάτι δύσκολο που απαιτεί μεγάλη περιουσία, κόπο και χρόνο. Η ελεημοσύνη είναι για όλους και προς όλους, γιατί πρώτα από όλα ο ίδιος ο Θεός είναι ελεήμων για όλους μας.

Συμπέρασμα:

•      Η ελεημοσύνη δεν είναι κάτι που απαιτεί υπερπροσπάθεια από εμάς, ούτε είναι για τους πλούσιους. Η ελεημοσύνη είναι για όλους και πρέπει να γίνεται σε όλους- ιδιαίτερα στους χριστιανούς- γιατί πρώτα από όλα ο Θεός είναι ελεήμων και ενδιαφέρεται για όλους μας, από τα πιο απλά μέχρι τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή μας.