Όλοι μας έχουμε βιώσει ή θα βιώσουμε κάποια στιγμή τον θάνατο ενός συγγενικού ή αγαπημένου μας προσώπου. Αναμφίβολα, ο χαμός ενός ανθρώπου που υπήρξε κομμάτι της ζωής μας, είτε είναι μικρότερης είτε μεγαλύτερης ηλικίας, είτε είναι ξαφνικός είτε αναμενόμενος, είναι η δυσκολότερη κατάσταση που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και έχει αρνητικό αντίκτυπο στη ψυχολογία μας και κατά συνέπεια στη καθημερινότητα μας. Ιδιαίτερα το πρώτο διάστημα μετά το συμβάν, μας δημιουργούνται συναισθήματα στεναχώριας, θλίψης, αγανάκτησης, θυμού, απελπισίας και πόνου. Για την πλειοψηφία των ανθρώπων ο θάνατος δεν είναι κάτι που ξεπερνιέται εύκολα και γρήγορα και ασφαλώς δεν ξεχνιέται. Αυτό οφείλεται στην συνειδητοποίηση ότι ο θάνατος είναι η μόνη μη αναστρέψιμη κατάσταση στην οποία κανένας μας δεν μπορεί να μεσολαβήσει για να την αλλάξει.

Στάδια πένθους

Οι ψυχολόγοι έχουν διαπιστώσει πως τα άτομα που θρηνούν για τον άνθρωπο τους περνούν από 5 στάδια πένθους.

Το πρώτο από αυτά αποτελεί η άρνηση κατά το οποίο οι άνθρωποι δεν μπορούν να αποδεχτούν ότι τους συνέβη κάτι τόσο τραγικό. Ως απόρροια, κάποιοι ξεσπούν σε κλάματα και καταρρέουν, άλλοι μοιάζουν «παγωμένοι» χωρίς να εκφράζουν δηλαδή τα συναισθήματα τους ενώ άλλοι επιδιώκουν να διατηρήσουν «ζωντανή» την επαφή που είχαν με τον θανόντα κρατώντας κάποιο ρούχο ή αντικείμενο που τον θυμίζει.

Στη συνέχεια ακολουθεί το στάδιο του θυμού κατά το οποίο οι άνθρωποι εκφράζουν έντονη οργή και αγανάκτηση απέναντι στον Θεό που πήρε τον άνθρωπο τους αλλά και απέναντι στον εαυτό τους επιρρίπτοντας ευθύνες στους ίδιους.

Έπειτα, στο στάδιο της διαπραγμάτευσης τα άτομα σκέφτονται τι θα μπορούσαν να είχαν κάνει διαφορετικά για να σωθεί εκείνος/η που πέθανε.

Ακολουθεί το στάδιο της κατάθλιψης στο οποίο αρχίζει να γίνεται ουσιαστικά αντιληπτή η απώλεια του προσώπου προκαλώντας ψυχοσωματικά προβλήματα όπως απότομη απώλεια βάρους, κλάματα, διαρκή αίσθηση εξάντλησης, κοινωνική απομόνωση και διαταραχές στον ύπνο.

Τελευταίο στάδιο είναι η αποδοχή στο οποίο τα άτομα που πενθούν καταλαβαίνουν πως δεν μπορούν να κάνουν κάτι για να αλλάξουν την κατάσταση παρά μόνο να προχωρήσουν τη ζωή τους κρατώντας τις όμορφες αναμνήσεις που είχαν με το αγαπημένο τους πρόσωπο.

Φυσικά, η απώλεια ενός ατόμου βιώνεται από τον καθένα μας με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία μας, τη προσωπικότητα μας και δεν είναι απόλυτο ότι όλοι μας περνούμε αυτά τα στάδια με την ίδια σειρά, στον ίδιο βαθμό και με την ίδια διάρκεια με τους άλλους. Ίσως μάλιστα για κάποια άτομα δεν είναι ανάγκη να διανύσουν τα πέντε στάδια για να ξεπεράσουν την απώλεια.

Πώς διαχειριζόμαστε τον θάνατο ενός αγαπημένου ανθρώπου;

• Προσπάθησε να εκφράζεις τα συναισθήματα σου και να μην κρατάς μέσα σου τη λύπη που νιώθεις. Στην περίπτωση αυτή το κλάμα μπορεί να είναι λυτρωτικό.
• Δώσε χρόνο στον εαυτό σου να ξεπεράσει τη κατάσταση. Είναι λογικό μετά από έναν θάνατο συγγενή ή φίλου να επέλθει ένα σοκ στον ψυχισμό σου και κατά συνέπεια στο σώμα σου.

• Μην αμελείς να προσέχεις τον εαυτό σου όσο δύσκολο και να είναι. Είναι βέβαιο πως στο μυαλό σου η φροντίδα το εαυτού σου έχει δευτερεύουσα σημασία μπροστά σε αυτό που συνέβη. Όμως είναι σημαντικό να σκεφτείς πως ο άνθρωπος που απεβίωσε δεν θα ήθελε να σε δει να παραιτείσαι από τη ζωή.
• Αντιθέτως, θα ήθελε το καλύτερο για εσένα όπως και εσύ θα ήθελες το καλύτερο για εκείνον/η. Κοιμήσου καλά, ακολούθησε μια καλή διατροφή και γυμνάσου επαρκώς. Μην προσπαθήσεις να επουλώσεις την πληγή της ψυχής σου καταφεύγοντας στο αλκοόλ και σε παράνομες ουσίες.

Πέρνα χρόνο με ανθρώπους που θα σε στηρίξουν και θα σε κάνουν να νιώσεις καλύτερα. Είναι αναγκαίο να έχουμε δίπλα μας ανθρώπους που συμμερίζονται τη λύπη μας και δεν μας αφήνουν μόνους μας σε τέτοιες φάσεις της ζωής μας.

• Αναζήτησε παρηγοριά στον Θεό και μοιράσου τον πόνο σου μαζί του μέσω της προσευχής. Πρόκειται για τον πιο αποτελεσματικό τρόπο διαχείρισης του πένθους μας. Είναι σίγουρο ότι ο Θεός θα σε βοηθήσει σταδιακά να προσαρμοστείς και πάλι στη καθημερινότητα σου και να καταλάβεις πως αυτό ήταν το θέλημα Του.

• Πολλές φορές έχουμε αναφέρει οι ίδιοι ή έχουμε ακούσει πως ο άνθρωπος «έφυγε» πολύ νωρίς και ότι «είχε όλη τη ζωή μπροστά του». Η αλήθεια είναι πως η χρονική στιγμή στην οποία κάποιος/α πεθαίνει είναι η πιο σωστή και δεν θα μπορούσε να γίνει νωρίτερα ή αργότερα από τότε που έγινε.

• Με άλλα λόγια, ο Θεός επιτρέπει να φύγει από την επίγεια ζωή ένας άνθρωπος για να σώσει τη ψυχή του ή επειδή είχε ολοκληρώσει τον σκοπό της ύπαρξης του. Άρα αναμένει από εμάς να σεβόμαστε το  θέλημα Του δείχνοντας Του εμπιστοσύνη για το πώς φέρνει τα πράγματα στη ζωή μας αφού σκοπός του δεν είναι να μας τιμωρήσει αλλά να μας σώσει και να μας βοηθήσει να κερδίσουμε την Βασιλεία των Ουρανών.

• Επίσης το γεγονός ότι ένα άτομο παύει να υπάρχει στην γη ως σώμα δεν σημαίνει ότι χάνεται αλλά η ψυχή του διατηρείται ζωντανή και ζει αιώνια στον παράδεισο. Ας σκεφτόμαστε λοιπόν πως όταν φύγουμε από την γη μας περιμένει ένας καλύτερος τόπος όπου επικρατεί απόλυτη ευτυχία, γαλήνη και ειρήνη και διαφέρει από την ταραχώδη ζωή στην γη.
• Επιπροσθέτως, εμείς από την πλευρά μας μπορούμε να βοηθήσουμε να αναπαυθεί η ψυχή των ανθρώπων μέσα από τις καθημερινές προσευχές μας, να κάνουμε κομποσχοίνι για την ανάπαυση της ψυχής του, την τέλεση μνημόσυνων, την αγορά ή τη ζύμωση πρόσφορου για την Θεία Λειτουργία, γράφοντας, επίσης,  υπέρ αναπαύσεως τα ονόματα των ατόμων που έχουν φύγει από τη ζωή με σκοπό να διαβαστούν κατά τη Θεία Λειτουργία από τον ιερέα της εκκλησίας που το πήγαμε. Τέλος, βοηθούμε τις ψυχές τους όταν μετέχουμε στα σαρανταλείτουργα και υιοθετούμε μια στάση αλληλεγγύης προς τους συνανθρώπους μας κάνοντας για παράδειγμα δωρεές σε ιδρύματα, οικογένειες και εκκλησίες.
• Ο Θεός να αναπαύσει τις ψυχές τους. Αμήν – Γἐνοιτο.

• Γραφείο Νεότητας Ι. Μ. Φωκίδας
  Αρχιμ. Αυγουστίνος Σύρρος, | θεολόγος,
  Μ. Πολυζωγοπούλου, | Π.Τ.Δ.Ε. | MSc Εκπαιδευτική Ψυχολογία