Σεβαστέ πατ. Κων/νε

Αξιότιμες κυρίες και αξιότιμοι κύριοι καθηγητές και δάσκαλοι

Αγαπητά μας παιδιά,

Κάθε χρόνο, στις 30 Ιανουαρίου, η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία τιμά από κοινού τους τρεις Μεγάλους Πατέρες και Οικουμενικούς Δασκάλους, τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο.

Επίσης στην Ελλάδα τιμώνται ως προστάτες της εκπαίδευσης, της Παιδείας, των γραμμάτων των καθηγητών και των μαθητών! Άρα οι προστάτες όλων μας.

Σήμερα θα δούμε πώς προέκυψε η γιορτή και των τριών αγίων μαζί, διότι, όπως όλοι γνωρίζουμε, μέσα στον μήνα Ιανουάριο εορτάζουν χωριστά ο καθένας από αυτούς.

 

ΟΙ ΕΡΙΔΕΣ

Λοιπόν… βρισκόμαστε στον 11ο αιώνα μ.Χ., (δηλ. ανάμεσα στο 1001 και 1100 μ.Χ.) στην Κων/πολη όπου οι χριστιανοί φιλονικούσαν μεταξύ τους και είχαν χωριστεί σε τρεις μερίδες. Η μια μερίδα ήταν οι Βασιλίτες, η άλλη μερίδα ήταν οι Γρηγορίτες και τρίτη μερίδα ήταν οι Ιωαννίτες.

Η πρώτη μερίδα, οι Βασιλίτες, θαύμαζαν ως πιο μεγάλο Πατέρα της Εκκλησίας τον Μέγα Βασίλειο.

Αυτός είναι ο σπουδαιότερος Πατέρας, γιατί υπήρξε μεγαλοπρεπής και επιβλητικός, σοφός και ασκητικός.

Η δεύτερη μερίδα, οι Γρηγορίτες, θαύμαζαν ως πιο μεγάλο Πατέρα της Εκκλησίας τον Γρηγόριο.

Αυτός, έλεγαν, είναι ο σπουδαιότερος Πατέρας, γιατί υπήρξε ευγενής και ευαίσθητος θεολόγος.

Και η τρίτη μερίδα, οι Ιωαννίτες, θαύμαζαν ως πιο μεγάλο Πατέρα της Εκκλησίας, τον Ιωάννη.

– Αυτός, έλεγαν, είναι ο σπουδαιότερος Πατέρας, γιατί υπήρξε γλυκύτατος στο λόγο, ο μεγαλύτερος ρήτορας, αηδόνι πραγματικό του άμβωνα.

Κι όχι μόνο υπήρχαν οι τρεις αυτές μερίδες στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και τσακώνονταν μεταξύ τους. Και πολλές φορές αγρίευαν οι χριστιανοί των διαφόρων μερίδων.

Την εποχή εκείνη ζούσε κάποιος άγιος επίσκοπος, ο Ιωάννης, επίσκοπος Ευχαΐτων. Αυτός θλιβόταν βλέποντας αυτές τις φιλονικίες των χριστιανών επειδή εκτιμούσε και αγαπούσε και τους τρεις Πατέρες. Και δεν ήθελε να είναι χωρισμένοι οι χριστιανοί σε μερίδες και τσακωμένοι μεταξύ τους.

Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Μια νύχτα, εκεί που κοιμόταν, είδε ένα όνειρο. Είδε να έρχονται από ψηλά οι τρεις Ιεράρχες, ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Τα πρόσωπά τους ήταν ολοφώτεινα. Έρχονταν απ’ τον ουρανό, απ’ τον Παράδεισο. Ήταν κι οι τρεις ενωμένοι κι αγαπημένοι. Αλλά μια θλίψη ζωγραφιζόταν στο πρόσωπό τους. Κι έτσι, όπως εμφανίστηκαν, λένε στον Ιωάννη, τον επίσκοπο Ευχαίτων:

Όπως βλέπεις, είμαστε κι οι τρεις μαζί. Ενωμένοι είμαστε στον ουρανό. Τίποτα δεν μας χωρίζει. Δοξασμένοι κι οι τρεις κοντά στον Θεό. Όπως ενωμένοι είμαστε στον ουρανό, έτσι ενωμένοι θέλουμε να ‘μαστε και στη γη. Να βρεις τους χριστιανούς που τσακώνονται για τ’ όνομά μας και να τους πεις να μονοιάσουν. Να σταματήσουν οι φιλονικίες και να ‘ναι αγαπημένοι.

Αυτά είπαν οι Τρεις Ιεράρχες και εξαφανίστηκαν. Ο Ιωάννης επίσκοπος Ευχαΐτων, ξύπνησε, κι έκανε όπως ακριβώς του είπαν. Κάλεσε τους χριστιανούς και τους είπε την επιθυμία των Αγίων.

Και ύστερα όρισε μια μέρα να εορτάζονται μαζί και οι Τρεις Ιεράρχες. Κι η ημέρα αυτή είναι η 30η Ιανουαρίου. Το Γενάρη γιορτάζουν μεμονωμένα και οι τρεις: Την 1η Ιανουαρίου ο Μέγας Βασίλειος, την 25η Ιανουαρίου ο Γρηγόριος, και την 27η Ιανουαρίου η ανακομιδή των λειψάνων του Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Σκέφτηκε λοιπόν ο άγιος Ιωάννης ο Ευχαΐτων: Μια που και οι τρεις γιορτάζουν μέσα στο Γενάρη, ας σφραγίζεται αυτός ο μήνας με την κοινή γιορτή των Τριών Ιεραρχών.

ΤΑ ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

Η Εκκλησία μάλιστα, παιδιά, στεφάνωσε και στόλισε τις άγιες κεφαλές τους με τρία διαφορετικά επίθετα.

Το ένα στεφάνι στο κεφάλι του Μεγάλου Βασιλείου: «Ουρανοφάντωρ». Έτσι ονομάζεται απ’ την Εκκλησία ο άγιος Βασίλειος γιατί του φανερώθηκαν τα μυστήρια του Ουρανού και τα δόγματα της πίστεώς μας. Κι ο ίδιος μετά φανέρωσε αυτά τα δόγματα στους ανθρώπους.

Το άλλο στεφάνι στο κεφάλι του αγίου Γρηγορίου. «Θεολόγος και Ποιητής». Έτσι ονομάζεται απ’ την Εκκλησία, Θεολόγος, γιατί έκανε τους περίφημους πέντε θεολογικούς του λόγους. Και ποιητής, γιατί έγραψε 407 μεγάλα χριστιανικά ποιήματα, διατύπωνε σε ποιήματα τα αισθήματα της ψυχής του, τα μεγάλα θεολογικά νοήματα.

Και το τρίτο στεφάνι στο κεφάλι του αγίου Ιωάννου: «Χρυσόστομος και Χρυσορρήμων». Έτσι ονομάζεται από την Εκκλησία ο Ιωάννης, γιατί, όταν άνοιγε το στόμα του να κηρύξει, λες κι έτρεχε χρυσάφι. Χρυσά τα λόγια του, πιο πολύτιμα από χρυσάφι και διαμάντι.

ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥΣ

Τώρα ας δούμε και καρπούς απ’ τα έργα τους. Δέντρα καρποφόρα οι Τρεις Ιεράρχες. Παρουσίασαν πολλούς, πλούσιους καρπούς, και υλικούς και πνευματικούς.

Ο ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ή ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Καισαρείας, (Γεννήθηκε από αγίους Έλληνες Καππαδόκες γονείς το 330 μ.Χ. στην Καισάρεια της Καππαδοκίας) υπήρξε επίσκοπος Καισαρείας και θεωρείται Πατέρας και Οικουμενικός δάσκαλος της Εκκλησίας και ένας εκ των μεγαλύτερων θεολόγων της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Η συμβολή του στην χριστιανική θεολογία θεωρείται κεφαλαιώδης ενώ σ΄ αυτόν αποδίδεται και η «θεία λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου». Ο Μέγας Βασίλειος σπούδασε στην Αθήνα και θεωρούσε πολύ σημαντική τη μελέτη των κλασσικών συγγραφέων και της ελληνικής φιλοσοφίας, φυσικά υπό το χριστιανικό πρίσμα.

Ένας απ’ τους καρπούς του έργου του Μεγάλου Βασιλείου είναι η περίφημη Βασιλειάδα. Ολόκληρη πόλη. Την αποτελούσαν τα φιλανθρωπικά κτίσματα που είχε κτίσει ο ίδιος. Μέσα στην πολιτεία αυτή υπήρχαν πτωχοκομείο, γηροκομείο, ξενώνας, νοσοκομείο, λεπροκομείο, ορφανοτροφείο κι άλλα ιδρύματα. Όλα αυτά τα έκανε ένας άνθρωπος, και μάλιστα σε λίγα χρόνια. Γιατί ο Μέγας Βασίλειος πέθανε νέος, μόλις 49 ετών.

Η συμβολή του στην ανάπτυξη των γραμμάτων και της φιλανθρωπίας τον κατέστησαν μια από τις μεγαλύτερες μορφές της Χριστιανικής παράδοσης.

Ο ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ (έλληνας ο οποίος γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας μεταξύ 344 και 354 μ.Χ.) αγαπούσε πολύ τους φτωχούς. Γι’ αυτό κάθε μέρα στην Κωνσταντινούπολη μοίραζε φαγητό σε 7.000 φτωχούς.

Θεωρείται πως η γλώσσα του «έσταζε μέλι» καθώς υπήρξε ο πιο χαρισματικός ρήτορας της εποχής του. Διετέλεσε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και αφιέρωσε τη ζωή του στην ανάπτυξη της φιλανθρωπίας.

Στον τομέα της φιλοσοφίας, μπορεί να απέρριπτε τις θεωρίες των αρχαίων Ελλήνων περί Θεού ωστόσο δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει τις εργαλειακές μεθόδους της φιλοσοφίας τους προκειμένου να αναπτύξει μια συστηματική θεολογία.

Ο Ιωάννης Χρυσόστομος υπήρξε λαμπρός σχολιαστής των Άγιων Γραφών. Με το κήρυγμά του έκανε διαδοχικές εξηγήσεις και ερμηνείες της Αγίας Γραφής. Έχουν διαφυλαχθεί περίπου 600 λόγοι του Ιωάννη σε ποικίλα θέματα. Ο αναγνώστης κάθε εποχής μελετώντας το έργο του, διαπιστώνει τη συναρπαστική ρητορική του δεινότητα, την παιδαγωγική ευελιξία, τη σπάνια βιβλική κατάρτιση, την ψυχοδιαγνωστική του ικανότητα, την ποιμαντική του αγωνία και την ορθόδοξη θεολογία.

Στη ζωή του υπήρξε υπόδειγμα ασκητή ενώ δεν παρέλειπε να καταδικάζει εκείνους τους ιερείς που πλούτιζαν από την ιδιότητά τους. Ήταν τέτοια η σκληρή κριτική που ασκούσε στους Αυτοκράτορες, που τελικά η αυλή τον κυνήγησε και τον εξόρισε. Όμως η φήμη του τον ξεπέρασε αφού θεωρείται Άγιος από όλες σχεδόν τις χριστιανικές ομολογίες.

Και ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ (ο οποίος γεννήθηκε στο 329 μ.Χ στην Αριανζό της Καππαδοκίας ή) όταν ανέβηκε στο θρόνο της Κων/πολης, το 379 μ.Χ., ούτε μια έκκλησία ορθόδοξη δεν υπήρχε. Όλες τις εκκλησίες τις είχαν οι αιρετικοί, οι Αρειανοί. Κι όμως μέσα σ’ ένα μόνο χρόνο κατόρθωσε, ώστε όλες οι εκκλησίες να ξανάρθουν στα χέρια των Ορθοδόξων. Το κατόρθωσε με τη δύναμη του λόγου του, με το ζωντανό κήρυγμά του.

Γνωστός και με το προσωνύμιο «θεολόγος», ο Γρηγόριος υπήρξε Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης τον 4ο αιώνα. Η επιρροή του στην Τριαδική θεολογία θεωρείται τόσο σημαντική που έγινε γνωστός ως «Τριαδικός Θεολόγος». Τα περισσότερα από τα έργα του επηρεάζουν τους σύγχρονους θεολόγους, ειδικά όσον αφορά τα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Υπήρξε πολύ καλός φίλος του Μεγάλου Βασιλείου καθώς και του αδελφού του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης.

Ήταν σφοδρός οπαδός των γραμμάτων και επιθυμούσε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ ελληνόφωνων και λατινόφωνων θεολόγων της εποχής του. Εκτός από εξαιρετικός θεολόγος όμως, υπήρξε και πολύ καλός ποιητής, αφού έγραψε αρκετά ποίηματα με θεολογικά και ηθικά θέματα.

ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ

Η εορτή των Τριών Ιεραρχών, εκτός από τον εκκλησιαστικό χαρακτήρα, όπως είδαμε έχει και εκπαιδευτικό την πατρίδα μας.

Θεωρείται ως η εορτή των ελληνικών γραμμάτων, καθόσον οι Τρεις Ιεράρχες συνετέλεσαν στην ανάπτυξη της χριστιανικής διδασκαλίας, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των αρχαίων ελληνικών γραμμάτων.

Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας της εορτής των Τριών Ιεραρχών καθιερώθηκε στις 9 Αυγούστου του 1841 από το ακαδημαϊκό συμβούλιο του Οθωνείου Πανεπιστημίου (νυν Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) και πρωτογιορτάστηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1842. Τα επόμενα χρόνια, ο εορτασμός επεκτάθηκε σ’ όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Σεβαστέ πατέρα Κω/νε,

Αξιότιμοι κύριοι καθηγητές και δάσκαλοι

Αγαπητά μας παιδιά,

Σήμερα (30 Ιανουαρίου) γιορτάζουμε τούς Τρεις Ιεράρχες, «τούς τρεῖς μεγίστους φωστῆρας τῆς τρισηλίου Θεότητος», όπως ψάλλουμε στο απολυτίκιό τους.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ξέρετε τί σημαίνει τό «τρεῖς φωστήρες;

Τρία αστέρια οι Τρεις Ιεράρχες. Οι Τρεις αυτοί Φωστήρες φωτίζουν ολόκληρη την οικουμένη με τις θείες ακτίνες τους, με τις ακτίνες της διδασκαλίας τους, της σοφίας τους, των έργων τους. Μα ιδιαίτερα φωτίζουν το μαθητικό κόσμο. Είναι αστέρια του σχολείου, αστέρια των γραμμάτων, αστέρια των μαθητών και μαθητριών.

Δυστυχώς, σήμερα, θαυμάζουν μερικοί μαθητές και μερικές μαθήτριες ψεύτικα «αστέρια» του κινηματογράφου, της τηλεόρασης, του τραγουδιού, της μπάλας, του YouTube ή του TikTok ή του Instagram.  Ύστερα από λίγο καιρό αυτά τα δήθεν αστέρια θα εξαφανιστούν απ’ το στερέωμα της επικαιρότητας, και τ’ όνομά τους θα ξεχαστεί. Είναι ψεύτικα αστέρια που βαδίζουν προς τη δύση τους.

Μα, για κοιτάξτε, πόσα χρόνια πέρασαν! 1500 και περισσότερα χρόνια πέρασαν από τότε που έφυγαν απ’ αυτόν τον κόσμο οι Τρεις Ιεράρχες. Κι όμως τα άστρα τους δεν έδυσαν. Το φως τους δεν εξαφανίστηκε. Η διδασκαλία τους δεν λησμονήθηκε. Τα ονόματά τους είναι πασίγνωστα. Σε αυτά λοιπόν τα αστέρια να προσπαθήσουμε να μοιάσουμε κι εμείς με τη ζωή και τα έργα μας. Αμήν, Γένοιτο.

Τούς Τρεῖς Μεγίστους Φωστῆρας τῆς Τρισηλίου Θεότητος,
τούς τήν οἰκουμένην ἀκτῖσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας,
τούς μελιῤῥύτους ποταμούς τῆς σοφίας,
τούς τήν κτίσιν πᾶσαν θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας,
Βασίλειον τόν Μέγαν, καί τόν Θεολόγον Γρηγόριον,
σύν τῷ κλεινῷ Ἰωάννη, τῷ τήν γλῶτταν Χρυσοῤῥήμονι,
πάντες οἱ τῶν λόγων αὐτῶν ἐρασταί, συνελθόντες ὕμνοις τιμήσωμεν·
αὐτοί γάρ τῇ Τριάδι, ὑπέρ ὑμῶν ἀεί πρεσβεύουσιν.